Als sinds begin 2009 laait de discussie inflatie – deflatie op. En nu nog steeds komen de slimste koppen er niet uit. Toch is deze discussie belangrijker dan menigeen denkt. Beide scenario’s vereisen namelijk een tegenover gestelde beleggingsstrategie. Tijd om daar eens in te duiken, voor een ieder die wil goud kopen.
In 2009 werd iedereen voor gek versleten die beweerden dat we vanaf 2009 een langdurige deflatoire tijd zouden ingaan. Een “deflatoire tijd” was voorheen de tijd 1930 – 1949, ook wel “grote depressie” genoemd. Ook wel de Kondratieff-winter genoemd.
Zomer 2009 was ik zo slim om de toenmalige argumenten even te kopiëren en in een archiefmap te bewaren. Om later nog eens te kijken wat ervan terecht kwam en welke signalen juist bleken.
De meest opmerkelijke argumenten uit 2009:
1.Dalende huizenprijzen. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
2.Dalende intrestvoeten op staatsobligaties. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
3.Stijgende dollar. Hyperinflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
4.Dalende consumenten prijzen. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
5.Stijgende werkloosheid. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
6.Negatieve groei Bruto Binnenlands Product. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
7.Dalende beurs. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
8.Dalende marktwaarde van uitstaande kredieten. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
9.Banken potten cash op. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
10.Sparen stijgt in verhouding tot uitgaven. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
11.Koopkracht goud stijgt ten opzichte van grondstoffen. Disinflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
12.Stijgend aantal faillissementen van Banken. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
12 keer “JA”. Geen twijfel mogelijk. Deflatie is een bikkelhard feit.
Nu, 3,5 jaar later zie je duidelijk dat de deflatoire krachten al die tijd nog steeds de overhand hebben. Onder punt 4 hebben we het natuurlijk over de reken-inflatie (kerninflatie, exclusief voedsel en energie). Natuurlijk valt er op elk punt wel wat te discussiëren of af te dingen, maar de algemene lijn staat als een blok. Langdurige deflatie.
Duidelijk is ook te zien het verschil met de inflatoire crisis van 1975 – 1980. Zouden we dezelfde vragenlijst hierop loslaten, dan zie je alle ja en nee ook daadwerkelijk omgedraaid. 1980 crisis ontstaan door oververhitting door te gemakkelijk krediet verlenen en in de economie pompen. Met enorme groei tot gevolg, oververhitting. Dat was een heel gevaarlijke tijd voor hyperinflatie. Veel hyperinflaties vonden plaats in een “inflatie-crisis”, ofwel eindzomer-crisis in de Kondratieff-cyclus. Dat was ook zo in de Weimar in 1923, en ook in de USSR 2x in de jaren 80. In vergelijking met de 1980 crisis is deze crisis precies het tegenovergestelde. Geen schuldopbouw-crisis, maar een schuldafbouw-crisis. Deze is per definitie dus altijd deflatoir, ook al stijgen voedsel en energie in prijs.
Waar de oplossing van de 1980 crisis geld opdweilen was (hoge rente), zo is de oplossing van deze crisis geld bijprinten (lage rente). Zoveel geld erin pompen dat de deflatie verdwijnt.
Het is tot nu toe niet gelukt. De huizenprijzen dalen al 4 jaar op rij. De USD-index staat nog steeds rond de 78. Hoewel dat wel iets vertekent omdat alle valuta’s dalen. Je moet dus wel erg hard printen om kampioen geldontwaarding te worden. De wedstrijd loopt nog.
Geld printen is niet direct gevaarlijk voor hyperinflatie. Zeker niet in deze tijd. Het gevaar voor hyperinflatie komt door wegvallen van “vertrouwen” in schulden. Ook dit hebben we al mogen meemaken in die 3,5 jaar. De rente op 10 jaars staatspapier van Portugal, Spanje en Italië die boven de 7% uitkwamen. Griekse rente op meer dan 100% op 2 jaars. Niemand kocht deze, ondanks het super rendement. Als al deze landen niet in de Euro hadden gezeten, dan had je hier daadwerkelijk hyperinflatie gezien. Gaat alsnog gebeuren als een of meerdere van die landen uit de euro stapt. Vertrouwen in schulden is dus het meest gevaarlijke aan deze crisis. Vandaar dat vooral Europa als eerste afstapte van het keynesiaans model en nu haast maakt om de begrotingstekorten terug onder de 3% te krijgen in 2013 al, en naar 0% in de jaren erna. Dit, omdat men geweldig geschrokken was van de rente op staatspapier van de zuidelijke lidstaten. Dat had Keynesiaan Krugman even over het hoofd gezien. Zulke rentes kunnen de noordelijke lidstaten niet dragen. Er zijn dan immers geen sterkere landen in de Eurozone meer die dit kunnen opvangen, zo dat bij de zuid Europese landen wel het geval was. Tweede reden voor het afstappen van Keynes is dat stimulans van de economie door overheidsuitgaven in veel landen (waaronder Nederland) zal leiden dat het geld via de export over de grenzen vliegt en in de eigen economie niets toevoegt. Dit zou alleen leiden tot nog hogere schulden en tekorten waardoor het vertrouwen in gevaar komt. Keynes werkt dus niet in wereldhandel. Alleen binnen lokale grenzen en valuta van enkele landen. Het is nu ook gebleken en steeds meer economen geven dat nu ook toe. Het is nog slechts een kwestie van tijd totdat ook de VS gedwongen van Keynes af moet zien, en als de hel moet gaan bezuinigen. Al met al, het is dus niet het geld printen, maar het verlies van vertrouwen in staatspapier en particuliere schulden waar het gevaar van ondergang financiële systeem en de valuta in schuil gaat.
Dat is de reden waarom we nu op een belangrijk keerpunt staan.
De 3 musketiers, Faber, Schiff en Prechter
Blijft dat zo?
Volgens deflationisten zoals Robert Prechter blijven de deflatoire krachten nog lang aanhouden. Hij vindt zelfs dat we nog maar aan het begin staan. Japan is al 10 jaar lang kampioen geld printen en de JPY is nog steeds de sterkste munt ter wereld met de laagste rente op staatspapier. 0,7% rente op 10 jaars leningen. Dat zijn de hardnekkige deflatoire krachten. Door krimpende economie kunnen hierdoor geen schulden worden afgebouwd. Bovendien is het verdampings-effect van de schuld te laag tot zelfs negatief. Vanaf 2009 tot nu hadden de deflationisten aantoonbaar gelijk op bijna alle fronten.
Volgens de inflationisten (Faber en Schiff) zal het massaal printen uiteindelijk toch leiden tot verlies van vertrouwen in de schulden, en daarmee ook in de valuta. Er zal dan een vlucht ontstaan naar vaste activa. Ook dat is waar, want het gevaar is en blijft sterk aanwezig. Het gevaar wordt juist groter naarmate de deflatoire krachten toenemen. Denk hierbij aan hardnekkige krimp economie in combinatie met te hoge oploop van de staatsschulden. Vooral als men de 3% norm niet haalt in Europa (wat haast onmogelijk is). En al heel zeker als Obama zo door blijft “Keynessen”. Vandaar dat ik steeds zeg dat beide kampen gelijk hebben en eigenlijk gewoon in elkaars verlengde liggen.
Verschil in beleggen
Uit bovenstaande blijkt dat we constant op een gevaarlijk kruispunt staan.
Als de deflationisten gelijk gaan krijgen, dan moet je jouw geld (al dan niet zwart maken) onder het matras beleggen. De lage rente en de belastingdienst samen zorgen namelijk voor negatief rendement. Beurzen zullen wereldwijd met 90% dalen, volgens Prechter. Tikje overdreven maar kan wel kloppen, want in deflationaire tijden zakten aandelen altijd als bakstenen. Ook in Japan 20 jaar lang en ook in de jaren 30. Verder zegt Prechter, niet in vastgoed beleggen. Die dalen immers ook langdurig. Van je geld onder het matras kun je nu wel 20% meer huis kopen dan 3 jaar geleden. Tot nog toe had die Prechter dus wel degelijk gelijk. Misschien over 3 jaar wel 40% meer huis kopen van je matras-geld? Wie weet?
Als de inflationisten gelijk krijgen, dan moet je vooral in aandelen, edelmetaal en vastgoed beleggen. Als hoge inflatie, of zelfs hyperinflatie, losbarst dan moet je “vaste activa” bezitten, en juist geen (zwart) geld onder het matras.
WOW !!, en hier zie je dus een wereld van verschil. En dat terwijl beide scenario’s erg kort bij elkaar liggen. Sterker nog, zelfs heel kort in elkaars verlengde liggen.
Wat te doen?
Peter Schiff had berekend dat de inflatie in de VS van 2002 tot 2012 61% bedroeg. Klopt precies want de FED balans is ook 300% gestegen in die tijd. Je zou dus vaste activa moeten bezitten welke 300% in waarde steeg in dezelfde 10 jaar om de inflatie van 61% te hedgen. Aandelen en vastgoed deden dat zeker niet. Er is er eentje die dat wel deed, edelmetaal. Zo zie hier het bikkelharde bewijs dat goud en zilver je beschermt tegen zowel inflatie als deflatie. De beste activa over alle deflatiejaren. En nog steeds een “must have”. Maar het verleden zegt niet altijd alles over de toekomst. Daar we constant op dat gevaarlijke kruispunt van onzekerheid staan, is het verstandig om toch een spreiding aan te brengen. 25% edelmetaal, 25% cash, 25% aandelen en 25% vastgoed. En vervolgens hier gewoon het evenwicht in blijven herstellen wanneer er een klasse onder- of overgewaardeerd raakt op termijn. Dan kan er eigenlijk niet zoveel gebeuren. Maar ook op tijd in het juiste product zitten, en blijven zitten, en alert zijn op signalen. Dat is de kunst. Maar boven alles, is gebleken, blijft goud en zilver de beste hedge in zowel deflatie- als inflatie-tijdperken. Dit hoort fysiek in elke portfolio thuis voor minimaal 25%. Minder dan 1% van de portfolio’s heeft dat inmiddels. Dus geloof maar niet in bubbelverhalen. 1% is zeker geen bubbel. Als die 1% zou gaan stijgen naar 2%, dan is er niet eens genoeg goud en zilver aanwezig op de hele wereld, zowel onder als boven de grond. En dan spreken we van 25% voor een veilige portfolio!
Goed beleggen kun je alleen als je begrijpt wat er aan de hand is. Je moet snappen wat er speelt. Als je een spel speelt zal je toch ook de spelregels moeten snappen om te kunnen winnen, nietwaar? Dat is met beleggen net zo. De verliezers snappen het spel niet.
Tot slot nog een tip voor wie toch een part in aandelen wil beleggen.
Hier de chart vanaf 2008 van de VIX (volatility S&P500). Zeg maar de chart van de crisis. We zien 3x een paniekgolf met een mooi bijbehorend koopmoment. We zien 3x hetzelfde (crisis)patroon terugkeren. De 4e ligt op de loer. De VIX ligt nu op de bodem en de beurzen toppen weer bij lagere omzet. De paniek zal zeker weer eens toeslaan. En op het volgende 4de patroon kun je wachten met een mogelijk aankoopmoment rond 40. Tot die tijd is cash niet verkeerd. Alleen wat geduld en GEEN garantie dat het werkelijk gebeurt. Het is enkel een spelregel van het spel.
Disclaimer: Artikelen geplaatst door Gerard zijn niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
Als sinds begin 2009 laait de discussie inflatie – deflatie op. En nu nog steeds komen de slimste koppen er niet uit. Toch is deze discussie belangrijker dan menigeen denkt. Beide scenario’s vereisen namelijk een tegenover gestelde beleggingsstrategie. Tijd om daar eens in te duiken, voor een ieder die wil goud kopen.
In 2009 werd iedereen voor gek versleten die beweerden dat we vanaf 2009 een langdurige deflatoire tijd zouden ingaan. Een “deflatoire tijd” was voorheen de tijd 1930 – 1949, ook wel “grote depressie” genoemd. Ook wel de Kondratieff-winter genoemd.
Zomer 2009 was ik zo slim om de toenmalige argumenten even te kopiëren en in een archiefmap te bewaren. Om later nog eens te kijken wat ervan terecht kwam en welke signalen juist bleken.
De meest opmerkelijke argumenten uit 2009:
1.Dalende huizenprijzen. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
2.Dalende intrestvoeten op staatsobligaties. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
3.Stijgende dollar. Hyperinflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
4.Dalende consumenten prijzen. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
5.Stijgende werkloosheid. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
6.Negatieve groei Bruto Binnenlands Product. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
7.Dalende beurs. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
8.Dalende marktwaarde van uitstaande kredieten. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
9.Banken potten cash op. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
10.Sparen stijgt in verhouding tot uitgaven. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
11.Koopkracht goud stijgt ten opzichte van grondstoffen. Disinflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
12.Stijgend aantal faillissementen van Banken. Inflatie: Nee, Deflatie: Ja – Vandaag: Ja
12 keer “JA”. Geen twijfel mogelijk. Deflatie is een bikkelhard feit.
Nu, 3,5 jaar later zie je duidelijk dat de deflatoire krachten al die tijd nog steeds de overhand hebben. Onder punt 4 hebben we het natuurlijk over de reken-inflatie (kerninflatie, exclusief voedsel en energie). Natuurlijk valt er op elk punt wel wat te discussiëren of af te dingen, maar de algemene lijn staat als een blok. Langdurige deflatie.
Duidelijk is ook te zien het verschil met de inflatoire crisis van 1975 – 1980. Zouden we dezelfde vragenlijst hierop loslaten, dan zie je alle ja en nee ook daadwerkelijk omgedraaid. 1980 crisis ontstaan door oververhitting door te gemakkelijk krediet verlenen en in de economie pompen. Met enorme groei tot gevolg, oververhitting. Dat was een heel gevaarlijke tijd voor hyperinflatie. Veel hyperinflaties vonden plaats in een “inflatie-crisis”, ofwel eindzomer-crisis in de Kondratieff-cyclus. Dat was ook zo in de Weimar in 1923, en ook in de USSR 2x in de jaren 80. In vergelijking met de 1980 crisis is deze crisis precies het tegenovergestelde. Geen schuldopbouw-crisis, maar een schuldafbouw-crisis. Deze is per definitie dus altijd deflatoir, ook al stijgen voedsel en energie in prijs.
Waar de oplossing van de 1980 crisis geld opdweilen was (hoge rente), zo is de oplossing van deze crisis geld bijprinten (lage rente). Zoveel geld erin pompen dat de deflatie verdwijnt.
Het is tot nu toe niet gelukt. De huizenprijzen dalen al 4 jaar op rij. De USD-index staat nog steeds rond de 78. Hoewel dat wel iets vertekent omdat alle valuta’s dalen. Je moet dus wel erg hard printen om kampioen geldontwaarding te worden. De wedstrijd loopt nog.
Geld printen is niet direct gevaarlijk voor hyperinflatie. Zeker niet in deze tijd. Het gevaar voor hyperinflatie komt door wegvallen van “vertrouwen” in schulden. Ook dit hebben we al mogen meemaken in die 3,5 jaar. De rente op 10 jaars staatspapier van Portugal, Spanje en Italië die boven de 7% uitkwamen. Griekse rente op meer dan 100% op 2 jaars. Niemand kocht deze, ondanks het super rendement. Als al deze landen niet in de Euro hadden gezeten, dan had je hier daadwerkelijk hyperinflatie gezien. Gaat alsnog gebeuren als een of meerdere van die landen uit de euro stapt. Vertrouwen in schulden is dus het meest gevaarlijke aan deze crisis. Vandaar dat vooral Europa als eerste afstapte van het keynesiaans model en nu haast maakt om de begrotingstekorten terug onder de 3% te krijgen in 2013 al, en naar 0% in de jaren erna. Dit, omdat men geweldig geschrokken was van de rente op staatspapier van de zuidelijke lidstaten. Dat had Keynesiaan Krugman even over het hoofd gezien. Zulke rentes kunnen de noordelijke lidstaten niet dragen. Er zijn dan immers geen sterkere landen in de Eurozone meer die dit kunnen opvangen, zo dat bij de zuid Europese landen wel het geval was. Tweede reden voor het afstappen van Keynes is dat stimulans van de economie door overheidsuitgaven in veel landen (waaronder Nederland) zal leiden dat het geld via de export over de grenzen vliegt en in de eigen economie niets toevoegt. Dit zou alleen leiden tot nog hogere schulden en tekorten waardoor het vertrouwen in gevaar komt. Keynes werkt dus niet in wereldhandel. Alleen binnen lokale grenzen en valuta van enkele landen. Het is nu ook gebleken en steeds meer economen geven dat nu ook toe. Het is nog slechts een kwestie van tijd totdat ook de VS gedwongen van Keynes af moet zien, en als de hel moet gaan bezuinigen. Al met al, het is dus niet het geld printen, maar het verlies van vertrouwen in staatspapier en particuliere schulden waar het gevaar van ondergang financiële systeem en de valuta in schuil gaat.
Dat is de reden waarom we nu op een belangrijk keerpunt staan.
De 3 musketiers, Faber, Schiff en Prechter
Blijft dat zo?
Volgens deflationisten zoals Robert Prechter blijven de deflatoire krachten nog lang aanhouden. Hij vindt zelfs dat we nog maar aan het begin staan. Japan is al 10 jaar lang kampioen geld printen en de JPY is nog steeds de sterkste munt ter wereld met de laagste rente op staatspapier. 0,7% rente op 10 jaars leningen. Dat zijn de hardnekkige deflatoire krachten. Door krimpende economie kunnen hierdoor geen schulden worden afgebouwd. Bovendien is het verdampings-effect van de schuld te laag tot zelfs negatief. Vanaf 2009 tot nu hadden de deflationisten aantoonbaar gelijk op bijna alle fronten.
Volgens de inflationisten (Faber en Schiff) zal het massaal printen uiteindelijk toch leiden tot verlies van vertrouwen in de schulden, en daarmee ook in de valuta. Er zal dan een vlucht ontstaan naar vaste activa. Ook dat is waar, want het gevaar is en blijft sterk aanwezig. Het gevaar wordt juist groter naarmate de deflatoire krachten toenemen. Denk hierbij aan hardnekkige krimp economie in combinatie met te hoge oploop van de staatsschulden. Vooral als men de 3% norm niet haalt in Europa (wat haast onmogelijk is). En al heel zeker als Obama zo door blijft “Keynessen”. Vandaar dat ik steeds zeg dat beide kampen gelijk hebben en eigenlijk gewoon in elkaars verlengde liggen.
Verschil in beleggen
Uit bovenstaande blijkt dat we constant op een gevaarlijk kruispunt staan.
Als de deflationisten gelijk gaan krijgen, dan moet je jouw geld (al dan niet zwart maken) onder het matras beleggen. De lage rente en de belastingdienst samen zorgen namelijk voor negatief rendement. Beurzen zullen wereldwijd met 90% dalen, volgens Prechter. Tikje overdreven maar kan wel kloppen, want in deflationaire tijden zakten aandelen altijd als bakstenen. Ook in Japan 20 jaar lang en ook in de jaren 30. Verder zegt Prechter, niet in vastgoed beleggen. Die dalen immers ook langdurig. Van je geld onder het matras kun je nu wel 20% meer huis kopen dan 3 jaar geleden. Tot nog toe had die Prechter dus wel degelijk gelijk. Misschien over 3 jaar wel 40% meer huis kopen van je matras-geld? Wie weet?
Als de inflationisten gelijk krijgen, dan moet je vooral in aandelen, edelmetaal en vastgoed beleggen. Als hoge inflatie, of zelfs hyperinflatie, losbarst dan moet je “vaste activa” bezitten, en juist geen (zwart) geld onder het matras.
WOW !!, en hier zie je dus een wereld van verschil. En dat terwijl beide scenario’s erg kort bij elkaar liggen. Sterker nog, zelfs heel kort in elkaars verlengde liggen.
Wat te doen?
Peter Schiff had berekend dat de inflatie in de VS van 2002 tot 2012 61% bedroeg. Klopt precies want de FED balans is ook 300% gestegen in die tijd. Je zou dus vaste activa moeten bezitten welke 300% in waarde steeg in dezelfde 10 jaar om de inflatie van 61% te hedgen. Aandelen en vastgoed deden dat zeker niet. Er is er eentje die dat wel deed, edelmetaal. Zo zie hier het bikkelharde bewijs dat goud en zilver je beschermt tegen zowel inflatie als deflatie. De beste activa over alle deflatiejaren. En nog steeds een “must have”. Maar het verleden zegt niet altijd alles over de toekomst. Daar we constant op dat gevaarlijke kruispunt van onzekerheid staan, is het verstandig om toch een spreiding aan te brengen. 25% edelmetaal, 25% cash, 25% aandelen en 25% vastgoed. En vervolgens hier gewoon het evenwicht in blijven herstellen wanneer er een klasse onder- of overgewaardeerd raakt op termijn. Dan kan er eigenlijk niet zoveel gebeuren. Maar ook op tijd in het juiste product zitten, en blijven zitten, en alert zijn op signalen. Dat is de kunst. Maar boven alles, is gebleken, blijft goud en zilver de beste hedge in zowel deflatie- als inflatie-tijdperken. Dit hoort fysiek in elke portfolio thuis voor minimaal 25%. Minder dan 1% van de portfolio’s heeft dat inmiddels. Dus geloof maar niet in bubbelverhalen. 1% is zeker geen bubbel. Als die 1% zou gaan stijgen naar 2%, dan is er niet eens genoeg goud en zilver aanwezig op de hele wereld, zowel onder als boven de grond. En dan spreken we van 25% voor een veilige portfolio!
Goed beleggen kun je alleen als je begrijpt wat er aan de hand is. Je moet snappen wat er speelt. Als je een spel speelt zal je toch ook de spelregels moeten snappen om te kunnen winnen, nietwaar? Dat is met beleggen net zo. De verliezers snappen het spel niet.
Tot slot nog een tip voor wie toch een part in aandelen wil beleggen.
Hier de chart vanaf 2008 van de VIX (volatility S&P500). Zeg maar de chart van de crisis. We zien 3x een paniekgolf met een mooi bijbehorend koopmoment. We zien 3x hetzelfde (crisis)patroon terugkeren. De 4e ligt op de loer. De VIX ligt nu op de bodem en de beurzen toppen weer bij lagere omzet. De paniek zal zeker weer eens toeslaan. En op het volgende 4de patroon kun je wachten met een mogelijk aankoopmoment rond 40. Tot die tijd is cash niet verkeerd. Alleen wat geduld en GEEN garantie dat het werkelijk gebeurt. Het is enkel een spelregel van het spel.
Disclaimer: Artikelen geplaatst door Gerard zijn niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.