Een nieuwe column van Jabob
We hebben in het vorige artikel overzichten gegeven van goudmijnen. Omdat andere edelmetalen misschien aantrekkelijker zijn om in te investeren, willen we dat in dit artikel belichten.
Naast goud zijn zilver en in mindere mate platina en palladium de meest bekende investeringsmetalen. De reden hiervoor is dat deze metalen goed houdbaar zijn en relatief “gemakkelijk” mee te nemen. Veel andere metalen hebben onvoldoende waarde ten opzichte van de massa en het volume om daarin een significante hoeveelheid kapitaal op te slaan.
Om een voorstelling te krijgen als je 100.000 Euro wilt opslaan in tastbaar materiaal:
Het is duidelijk dat de basismaterialen al snel afvallen omdat het om substantiële hoeveelheden gaat waarvoor je een speciale ruimte met takel- werktuigen nodig hebt om er iets mee te doen. Daarnaast wordt er door de leverancier van alle grondstoffen met uitzondering van goud BTW berekend, die je als particulier niet terug kunt krijgen bij eventuele verkoop.
Je kunt natuurlijk ook futures of andere papieren materialen kopen maar in het algemeen is het veelvoudige aan papier in de handel dan dat er tastbaar product is. De geschiedenis heeft geleerd dat de bankier net als overheden onbetrouwbaar is als het gaat om het garanderen van tegenwaarde.
Uiteindelijk blijft het bezitten van tastbaar materiaal of het hebben van aandelen in mijnen over. We moeten ons realiseren dat tegenwoordig aandelen niet veel harder zijn dan futures omdat u er maar op moet vertrouwen dat uw bank/broker daadwerkelijk aandelen heeft gekocht voor het geld dat u hun hebt toevertrouwd. Bij veel beleggingsfondsen blijkt dat niet zo te zijn. Het is zelfs maar de vraag of uw bank de aandelen die u denkt te bezitten, daadwerkelijk op uw naam heeft staan. Mocht dat bij een uiteindelijk faillissement niet zo blijken te zijn, dan is dat vanzelfsprekend uw risico. De SEC en de AFM houden wel toezicht, op uw kosten, maar garanderen niets.
De fundamentele analyse die we in voorgaande artikelen beschreven hebben, had tot doel om aan te geven dat de prijs om edelmetalen te produceren en te verkopen de laatste jaren razendsnel stijgen. Dit wordt veroorzaakt door toenemende energiekosten, maar vooral ook hogere lonen en allerlei vormen van heffingen, royalties en belastingen opgelegd door overheden. Ik heb getracht aan te geven dat het hebben van aandelen in de mijnindustrie vaak onvoldoende vergoeding oplevert. De enige manier voor de belegger is om mijnaandelen te kopen als ze goedkoop zijn en te verkopen als ze duur zijn. Dit is natuurlijk een open-deur verklaring. Hoe weet je wanneer aandelen goedkoop zijn? Over het algemeen is het moment aangebroken om iets te kopen als prijzen sterk dalen en als “iedereen” zegt dat het niet goed is om te kopen. Het kopen in een dip is puur geluk dus koop altijd in partijen. Alleen mensen die goed thuis zijn in Technische Analyse beweren in een dip te kunnen kopen en op een piek te kunnen verkopen. Veel mensen die zich laten adviseren lopen achter de feiten aan. Ze kopen als de grootste stijging geweest is en verkopen als de prijs te ver gedaald is.
Zilverproducenten
We kunnen weer onderzoeken welke bedrijven de meeste hoeveelheid zilver in de grond hebben en welke het goedkoopste zijn. Ook hier gaan we uit van (bijna) producerende mijnen omdat anders het grapje van geologen dat zegt: “een mijn is een gat in de grond met een leugenaar er naast als eigenaar” te veel op gaat.
EV is eigen vermogen, dat is alle bezittingen minus alle verplichtingen.
LOM is de tijd die nodig is om alle voorraden te delven met de huidige productiecapaciteit.
In rood aangegeven capaciteit is geplande capaciteit.
We zien dat Revett het goedkoopste is maar hun grondstof heeft een relatief laag metaalgehalte en een laag zilvergehalte waardoor dit bedrijf het moeilijker heeft om geld te verdienen. De op één na goedkoopste heeft op dit moment, naar het schijnt, een goed functionerende mijn in Argentinië. In de mijn maakt men concentraat en dat wordt hoofdzakelijk afgevoerd naar Antofagasta om geraffineerd te worden. Het is echter de vraag hoe lang de regering het bedrijf met rust laat.
In onderstaande tabel geven we aan welke firma’s het meest winstgevend zilver kunnen verkopen. Er is uitgegaan van een zilverprijs van 27,10 US$ per ounce.
We zien uit de tabel dat de twee Zuid-Amerikaanse zilvermijnen het beste resultaat boeken. Het probleem is met deze twee mijnen dat Pan American op korte termijn zeer waarschijnlijk al zijn mijnen in Bolivia gaat verliezen. De enige mijn die Silver Standard Resources heeft, is in het noord-westen van Argentinië. Ook de Argentijnse regering is druk bezig met het nationaliseren en “ontwinsten” van met name bedrijven die niet in handen zijn van vrienden van het huidige bewind. Silver Wheaton is geen echt mijnbedrijf maar heeft een formule waarbij ze mijnprojecten mee helpen te financieren in ruil voor al het zilver in het project voor een vaste prijs van 3 tot 5 US$ per ounce. Dit bedrijf krijgt mogelijk een enorme belastingclaim te verwerken en heeft veel risico met projecten in Zuid-Amerika zoals het Pascua Lama project. Ondanks de zogenaamd lage waardering is gemiddeld de koers/winst nog steeds relatief hoog namelijk 20,6. Ook hier geldt dat de bedrijven ondanks de hoge zilverprijzen onvoldoende winst maken.
Platina groep metaal producenten.
De pieken van de platinaprijs worden vooral bepaald door de beschikbaarheid van goedkopere vervangers zoals palladium en nu ook rhodium. Verder is het erg waarschijnlijk dat als er een goedkopere manier komt om uitlaatgassen te ontdoen van schadelijke materialen, de platinaprijs eveneens naar een minimum gaat. De afgelopen 4 jaren is het beleggen in PGM (Platina Group Metals) iets populairder geworden maar het blijft beperkt. De minimumprijs wordt, vooral wegens een veel lagere beschikbaarheid dan goud, echter bepaald door de kosten van de winning. Er bestaan geen grote platinavoorraden waarmee de prijs gestabiliseerd kan worden zoals dat gedaan werd door Rusland m.b.t. palladium. De Russische palladiumvoorraden schijnen opgebruikt te zijn, dus ook de minimum palladiumprijs wordt erg afhankelijk van de winningskosten.
Zoals uit onderstaande tabel te zien is, verliezen vrijwel alle mijnbedrijven geld op hun PGM producten. De grote bedrijven zoals Angloplat, Implats, Lonmin en Aquarius kunnen de meest verlieslijdende mijnen sluiten maar de kleintjes zullen kosten moeten besparen. Dat is echter niet zo gemakkelijk in Zuid-Afrika met erg moeilijke arbeidsrelaties (vakbonden en de overheid) en een hoge inflatie. Gelukkig heeft de Rand t.o.v. de US$ veel waarde verloren (circa 20%) het afgelopen jaar waardoor het verlies van de platinaprijs, ook circa 20%, grotendeels gecompenseerd wordt.
Bedenk dat de onderstaande informatie uit jaarverslagen van 2011 en halfjaar rapporten van 2011 gehaald is, de situatie is nu aanmerkelijk beroerder geworden.
Als de prijs blijft zoals het nu is of nog verder daalt, zullen meer mijnen sluiten en zal er een tekort aan platina ontstaan.
Als de energiekosten significant naar beneden gaan, zullen de cashkosten kunnen dalen als de lonen niet zouden stijgen. Ik vrees echter dat we nergens meer een daling van cashkosten hoeven te verwachten.
In onderstaande tabel staan een aantal belangrijke producenten in volgorde van eigen vermogen per ounce platina equivalent als resource in de grond. Resources kunnen ook een grote hoeveelheid niet winbare bestanddelen bevatten. Alleen proven reserves zijn winbaar voor de kostprijs op het moment van opmaken van de aanwezige hoeveelheid metaal.
Uit bovenstaande tabel wordt duidelijk dat platina goedkoop te krijgen is. Vooral bij bedrijven als Eastern Platinum en Platmin krijg je geld toe bij wijze van spreken. Hieruit wordt duidelijk dat platina bijzonder onpopulair is op dit moment. Het is dus de moeite waard om deze bedrijven te kopen als je enig zicht hebt op een eventueel winstgevende productie. Dat kan echter alleen als de platinaprijs voldoende hoog wordt.
Hieronder een tabel met platinaproducenten waarbij de reële kostprijs en de netto marge per ounce aangegeven wordt van het laatste kwartaal / half jaar, en de reële kostprijs en de netto marge per ounce platina equivalent. In de netto marge is een kapitaalvergoeding van 5% berekend. In de tabel is uitgegaan van een platina-equivalent prijs van 1423 US$ per ounce.
Het laatste jaar heeft alleen de kleine producent Sylvania Platinum een redelijke marge en winst gemaakt. In Zuid-Afrika maakt verder geen enkele platinaproducent winst. Stillwater in de VS doet het stukken beter door minder problemen met de werkkrachten en door hergebruik van oude katalysatoren. Stillwater heeft vanwege zijn fabriek voor hergebruik de productiecapaciteit ongeveer kunnen verdubbelen zonder de lasten van de hoge mijnkosten. Er zijn verscheidene mijnen stopgezet in Zuid-Afrika maar de regering dreigt met nationalisatie als een deel van deze mijnen niet weer operationeel gemaakt wordt. De overheid vindt het blijkbaar niet belangrijk of een bedrijf verlies maakt want de inkomsten via lonen en producten blijven binnen komen zolang een productiebedrijf werkt. De communistische Sovjet regering spaarde het palladium zo lang op totdat de prijs voldoende hoog was. De Zuid-Afrikaanse overheid is veel minder strategisch op dat gebied.
Uit bovenstaande tabel wordt duidelijk dat de platina-equivalent prijs minstens 500 US$ per ounce zal moeten stijgen om de grote 4 platina producenten in Zuidelijk Afrika winstgevend te maken. De waarderingen van de grote bedrijven zijn extreem laag (minimum niveau van 2008) maar nog steeds niet voldoende laag om aantrekkelijk te zijn bij de huidige platinaprijzen.
We hebben in het vorige artikel overzichten gegeven van goudmijnen. Omdat andere edelmetalen misschien aantrekkelijker zijn om in te investeren, willen we dat in dit artikel belichten.
Naast goud zijn zilver en in mindere mate platina en palladium de meest bekende investeringsmetalen. De reden hiervoor is dat deze metalen goed houdbaar zijn en relatief “gemakkelijk” mee te nemen. Veel andere metalen hebben onvoldoende waarde ten opzichte van de massa en het volume om daarin een significante hoeveelheid kapitaal op te slaan.
Om een voorstelling te krijgen als je 100.000 Euro wilt opslaan in tastbaar materiaal:
Het is duidelijk dat de basismaterialen al snel afvallen omdat het om substantiële hoeveelheden gaat waarvoor je een speciale ruimte met takel- werktuigen nodig hebt om er iets mee te doen. Daarnaast wordt er door de leverancier van alle grondstoffen met uitzondering van goud BTW berekend, die je als particulier niet terug kunt krijgen bij eventuele verkoop.
Je kunt natuurlijk ook futures of andere papieren materialen kopen maar in het algemeen is het veelvoudige aan papier in de handel dan dat er tastbaar product is. De geschiedenis heeft geleerd dat de bankier net als overheden onbetrouwbaar is als het gaat om het garanderen van tegenwaarde.
Uiteindelijk blijft het bezitten van tastbaar materiaal of het hebben van aandelen in mijnen over. We moeten ons realiseren dat tegenwoordig aandelen niet veel harder zijn dan futures omdat u er maar op moet vertrouwen dat uw bank/broker daadwerkelijk aandelen heeft gekocht voor het geld dat u hun hebt toevertrouwd. Bij veel beleggingsfondsen blijkt dat niet zo te zijn. Het is zelfs maar de vraag of uw bank de aandelen die u denkt te bezitten, daadwerkelijk op uw naam heeft staan. Mocht dat bij een uiteindelijk faillissement niet zo blijken te zijn, dan is dat vanzelfsprekend uw risico. De SEC en de AFM houden wel toezicht, op uw kosten, maar garanderen niets.
De fundamentele analyse die we in voorgaande artikelen beschreven hebben, had tot doel om aan te geven dat de prijs om edelmetalen te produceren en te verkopen de laatste jaren razendsnel stijgen. Dit wordt veroorzaakt door toenemende energiekosten, maar vooral ook hogere lonen en allerlei vormen van heffingen, royalties en belastingen opgelegd door overheden. Ik heb getracht aan te geven dat het hebben van aandelen in de mijnindustrie vaak onvoldoende vergoeding oplevert. De enige manier voor de belegger is om mijnaandelen te kopen als ze goedkoop zijn en te verkopen als ze duur zijn. Dit is natuurlijk een open-deur verklaring. Hoe weet je wanneer aandelen goedkoop zijn? Over het algemeen is het moment aangebroken om iets te kopen als prijzen sterk dalen en als “iedereen” zegt dat het niet goed is om te kopen. Het kopen in een dip is puur geluk dus koop altijd in partijen. Alleen mensen die goed thuis zijn in Technische Analyse beweren in een dip te kunnen kopen en op een piek te kunnen verkopen. Veel mensen die zich laten adviseren lopen achter de feiten aan. Ze kopen als de grootste stijging geweest is en verkopen als de prijs te ver gedaald is.
Zilverproducenten
We kunnen weer onderzoeken welke bedrijven de meeste hoeveelheid zilver in de grond hebben en welke het goedkoopste zijn. Ook hier gaan we uit van (bijna) producerende mijnen omdat anders het grapje van geologen dat zegt: “een mijn is een gat in de grond met een leugenaar er naast als eigenaar” te veel op gaat.
EV is eigen vermogen, dat is alle bezittingen minus alle verplichtingen.
LOM is de tijd die nodig is om alle voorraden te delven met de huidige productiecapaciteit.
In rood aangegeven capaciteit is geplande capaciteit.
We zien dat Revett het goedkoopste is maar hun grondstof heeft een relatief laag metaalgehalte en een laag zilvergehalte waardoor dit bedrijf het moeilijker heeft om geld te verdienen. De op één na goedkoopste heeft op dit moment, naar het schijnt, een goed functionerende mijn in Argentinië. In de mijn maakt men concentraat en dat wordt hoofdzakelijk afgevoerd naar Antofagasta om geraffineerd te worden. Het is echter de vraag hoe lang de regering het bedrijf met rust laat.
In onderstaande tabel geven we aan welke firma’s het meest winstgevend zilver kunnen verkopen. Er is uitgegaan van een zilverprijs van 27,10 US$ per ounce.
We zien uit de tabel dat de twee Zuid-Amerikaanse zilvermijnen het beste resultaat boeken. Het probleem is met deze twee mijnen dat Pan American op korte termijn zeer waarschijnlijk al zijn mijnen in Bolivia gaat verliezen. De enige mijn die Silver Standard Resources heeft, is in het noord-westen van Argentinië. Ook de Argentijnse regering is druk bezig met het nationaliseren en “ontwinsten” van met name bedrijven die niet in handen zijn van vrienden van het huidige bewind. Silver Wheaton is geen echt mijnbedrijf maar heeft een formule waarbij ze mijnprojecten mee helpen te financieren in ruil voor al het zilver in het project voor een vaste prijs van 3 tot 5 US$ per ounce. Dit bedrijf krijgt mogelijk een enorme belastingclaim te verwerken en heeft veel risico met projecten in Zuid-Amerika zoals het Pascua Lama project. Ondanks de zogenaamd lage waardering is gemiddeld de koers/winst nog steeds relatief hoog namelijk 20,6. Ook hier geldt dat de bedrijven ondanks de hoge zilverprijzen onvoldoende winst maken.
Platina groep metaal producenten.
De pieken van de platinaprijs worden vooral bepaald door de beschikbaarheid van goedkopere vervangers zoals palladium en nu ook rhodium. Verder is het erg waarschijnlijk dat als er een goedkopere manier komt om uitlaatgassen te ontdoen van schadelijke materialen, de platinaprijs eveneens naar een minimum gaat. De afgelopen 4 jaren is het beleggen in PGM (Platina Group Metals) iets populairder geworden maar het blijft beperkt. De minimumprijs wordt, vooral wegens een veel lagere beschikbaarheid dan goud, echter bepaald door de kosten van de winning. Er bestaan geen grote platinavoorraden waarmee de prijs gestabiliseerd kan worden zoals dat gedaan werd door Rusland m.b.t. palladium. De Russische palladiumvoorraden schijnen opgebruikt te zijn, dus ook de minimum palladiumprijs wordt erg afhankelijk van de winningskosten.
Zoals uit onderstaande tabel te zien is, verliezen vrijwel alle mijnbedrijven geld op hun PGM producten. De grote bedrijven zoals Angloplat, Implats, Lonmin en Aquarius kunnen de meest verlieslijdende mijnen sluiten maar de kleintjes zullen kosten moeten besparen. Dat is echter niet zo gemakkelijk in Zuid-Afrika met erg moeilijke arbeidsrelaties (vakbonden en de overheid) en een hoge inflatie. Gelukkig heeft de Rand t.o.v. de US$ veel waarde verloren (circa 20%) het afgelopen jaar waardoor het verlies van de platinaprijs, ook circa 20%, grotendeels gecompenseerd wordt.
Bedenk dat de onderstaande informatie uit jaarverslagen van 2011 en halfjaar rapporten van 2011 gehaald is, de situatie is nu aanmerkelijk beroerder geworden.
Als de prijs blijft zoals het nu is of nog verder daalt, zullen meer mijnen sluiten en zal er een tekort aan platina ontstaan.
Als de energiekosten significant naar beneden gaan, zullen de cashkosten kunnen dalen als de lonen niet zouden stijgen. Ik vrees echter dat we nergens meer een daling van cashkosten hoeven te verwachten.
In onderstaande tabel staan een aantal belangrijke producenten in volgorde van eigen vermogen per ounce platina equivalent als resource in de grond. Resources kunnen ook een grote hoeveelheid niet winbare bestanddelen bevatten. Alleen proven reserves zijn winbaar voor de kostprijs op het moment van opmaken van de aanwezige hoeveelheid metaal.
Uit bovenstaande tabel wordt duidelijk dat platina goedkoop te krijgen is. Vooral bij bedrijven als Eastern Platinum en Platmin krijg je geld toe bij wijze van spreken. Hieruit wordt duidelijk dat platina bijzonder onpopulair is op dit moment. Het is dus de moeite waard om deze bedrijven te kopen als je enig zicht hebt op een eventueel winstgevende productie. Dat kan echter alleen als de platinaprijs voldoende hoog wordt.
Hieronder een tabel met platinaproducenten waarbij de reële kostprijs en de netto marge per ounce aangegeven wordt van het laatste kwartaal / half jaar, en de reële kostprijs en de netto marge per ounce platina equivalent. In de netto marge is een kapitaalvergoeding van 5% berekend. In de tabel is uitgegaan van een platina-equivalent prijs van 1423 US$ per ounce.
Het laatste jaar heeft alleen de kleine producent Sylvania Platinum een redelijke marge en winst gemaakt. In Zuid-Afrika maakt verder geen enkele platinaproducent winst. Stillwater in de VS doet het stukken beter door minder problemen met de werkkrachten en door hergebruik van oude katalysatoren. Stillwater heeft vanwege zijn fabriek voor hergebruik de productiecapaciteit ongeveer kunnen verdubbelen zonder de lasten van de hoge mijnkosten. Er zijn verscheidene mijnen stopgezet in Zuid-Afrika maar de regering dreigt met nationalisatie als een deel van deze mijnen niet weer operationeel gemaakt wordt. De overheid vindt het blijkbaar niet belangrijk of een bedrijf verlies maakt want de inkomsten via lonen en producten blijven binnen komen zolang een productiebedrijf werkt. De communistische Sovjet regering spaarde het palladium zo lang op totdat de prijs voldoende hoog was. De Zuid-Afrikaanse overheid is veel minder strategisch op dat gebied.
Uit bovenstaande tabel wordt duidelijk dat de platina-equivalent prijs minstens 500 US$ per ounce zal moeten stijgen om de grote 4 platina producenten in Zuidelijk Afrika winstgevend te maken. De waarderingen van de grote bedrijven zijn extreem laag (minimum niveau van 2008) maar nog steeds niet voldoende laag om aantrekkelijk te zijn bij de huidige platinaprijzen.