We staan aan het begin van de volgende fase in de schuldencrisis. Dit staat in het teken van “deflatie”. Niet alleen in dreiging maar nu ook fysiek. De QE’s hebben gefaald. De kenners van de Kondratieff cyclus wisten dit al, aan deflatie in wintertijd valt nooit te ontkomen. Dit is het einde van een desinflatie tijdperk (= dalende inflatie) en zakken binnenkort onder de 0%. Het is niet iets wat we kennen. Dit is voor iedereen helemaal nieuw. Tenzij je uit Japan komt of heel erg oud bent en bewust de jaren 30 nog kunt herinneren. Bijna alle mensen denken nog in inflatie. Logisch ook, vanaf je geboorte tot nu heeft niemand ooit iets anders gekend. Alles wordt elk jaar duurder en dat werd automatisch gecompenseerd in je loonzakje. Hier gaan we langzaam afscheid van nemen. In deze blog een uitleg wat het precies is, wat ons te wachten staat, wat dit betekent voor goud en zilver en je persoonlijke welvaart, en tenslotte hoe je te beschermen hiertegen.
Bij inflatie wordt je geld steeds minder waard. Dat wil zeggen, de activa die je daarvan gekocht hebt, of kunt kopen, stijgt langzaam maar zeker in waarde. Je eigen huis bijvoorbeeld. En dat terwijl de hypotheek in de loop der tijd steeds minder waard wordt t.o.v. je koopkracht. In deflatie is dat precies andersom. Huizen dalen in waarde. Het inkomen daalt in koopkracht. Als je ontslagen wordt, dan kun je in een nieuwe baan vaak een stuk minder verdienen. Mits je nog een baan vindt natuurlijk. Deflatie vreet de werkgelegenheid en het bedrijfsleven kapot. In deflatie zijn mensen met schulden de klos. Mensen met spaargeld zijn de winnaars. Geld wordt immers steeds meer waard i.p.v. minder, dus je hebt nauwelijks nog rentevergoeding nodig. In de economieboeken van school staat over deflatie het volgende: Omdat alles steeds goedkoper wordt, stellen mensen hun aankoop zo lang mogelijk uit. Daardoor stort de economie in. Anderzijds, indien inflatie hoger is dan 2%, dan kopen mensen ook niet meer omdat alles te duur geworden is. Vandaar dat Centrale Banken de taak hebben de inflatie binnen 1% en 2% te houden. De middelen zijn gemakkelijk. Verhoog de rente net zolang totdat de inflatie onder de 2% gezakt is, en verlaag de rente totdat de inflatie boven de 1% gestegen is. Dit laatste is nu net het probleem. De rente staat al op 0%. Lager kan niet. En dat terwijl de deflatoire krachten steeds sterker worden. Dit is overigens de basisrente die centrale banken rekenen aan commerciële banken. De rente waar alle andere rentes van afgeleid worden. Naast renteverlaging hebben centrale banken nog het middel om geld bij te printen (QE) en in omloop te brengen om inflatie weer op te drijven. Maar ook dit middel is nu uitgewerkt. Het werkt maar voor korte periode. Sterker nog, dit middel wakkert deflatie steeds meer aan omdat dit de koopkracht kapot maakt op de langere termijn. Beide middelen zijn dus uitgewerkt en er zijn geen middelen meer. Of toch?
Nieuw wapen
Rente kan niet lager dan 0% en QE’s zijn uitgewerkt. Van QE’s probeert men nu af te komen door langzaam te temperen (taperen). Maar dit jaagt op zijn beurt de rente te hoog op. Op hoge rentelast gaan de schulden ondraaglijk worden. En schulden zijn nu net de oorzaak en probleem in deze crisis. Toch willen de centrale banken af van het opkopen van de staatsleningen waarvan men hoopte dat dit geld in omloop zou komen. En zijn nieuwe andere middelen in aantocht. Net zoals QE wordt dit ook een experiment waarvan men de uitkomst niet weet. Dit nieuwe wapen heet “negatieve rente”. Je zult binnenkort rente gaan betalen over het geld op de spaarrekening. De overheden zullen straks rente gaan ontvangen met het uitgeven van obligaties i.p.v. rente betalen. Bedrijven zullen ook over hun geld moeten gaan betalen als ze het niet investeren in hun bedrijfsvoering. Dit moet de investeringen weer aanwakkeren. In feite is dit de omgekeerde wereld. Beleggers gaan rente betalen en voor schulden ontvang je rente. De wereld op z’n kop. Hoe absurd kan het zijn. Deflatie op z’n ergst. Dit kan nog eens hele rare gevolgen krijgen. Denk eens aan pensioenfondsen en banken die cash gaan aanhouden i.p.v. obligaties kopen. Daarnaast particulieren die een veel hoger rendement maken onder het matras dan op een spaarrekening. Dit gaat alleen maar werken nadat fysiek geld is afgeschaft. Betalen kun je dan alleen nog maar elektronisch via je bankrekening. Zwart werken is dan afgelopen. Ook criminaliteit zoals drugshandel en afpersingen zijn verleden tijd. Vervolgens heeft de overheid volledig inzage in het koopgedrag van alle burgers.
Maar ja, als ik rente ontvang met schulden maken, dan ruil ik toch echt mijn Toyota in voor een Ferrari! En ik ga wel meer gekke dingen doen, reken maar! Ik ben bang dat meer mensen zoiets overwegen. Geloof maar dat dit de economie wel even aanzwengelt! Zeg niet dat negatieve rente niet kan, want rente op kortlopende Duitse staatsleningen zijn al enige tijd negatief. Particulieren zouden natuurlijk hun bankrekening leeg plunderen en alles onder het matras gooien. Met een bank run tot gevolg. Daarom is het noodzakelijk het chartaal geld geheel af te schaffen. Dat gaat eerst gebeuren voordat men de rente onder de nul laat zakken. Er was de laatste jaren al in vele landen een wettelijk verbod op fysiek betalen ingevoerd boven een bepaald bedrag.
De gevolgen
Die zijn niet in te schatten, niet door ons en ook niet door de politiek en centrale bankiers. Hoe gaat de criminaliteit reageren? Drugshandel? Heling? Vinden zwartwerkers alternatieve betaalmiddelen? Gaan we straks met gouden en zilveren munten betalen? Mensen vinden toch altijd wel weer een uitweg. Niets zo vindingrijk dan mensen. Het zal de maatschappij ingrijpend veranderen. Maar dit is zo ingrijpend en zo onvoorspelbaar, dat het nog de vraag is of men dit aandurft. De gevolgen zijn niet te overzien. Waar men vermoedelijk de meeste angst voor heeft zijn wel de financiële markten. Hoe zullen die reageren? Stapt men massaal uit obligaties om het geld toch maar liever renteloos te laten liggen? Kunnen banken nog wel blijven bestaan met negatieve rente? Waar ligt het verdienmodel van banken dan nog? De financiële markten zijn zo massaal en met zoveel producten en constructies die allemaal als een spinnenweb aan elkaar hangen, dat men niet eens meer kan analyseren wat hier gaat gebeuren. En als bepaalde hoeken van de financiële markten stoppen, dan stopt de gehele economie. Laten we meteen het grootste probleem hiermee onder de loep nemen. Commerciële banken mogen geen aandelen of afgeleide producten op hun balans hebben staat. Overigens ook in de VS niet (m.u.v. zakenbanken, maar die kennen we in Nederland niet). Banken zetten daarom het spaarrekeningen kapitaal om in hypotheken en staatsleningen. De laatste jaren werd het part obligaties groter dan hypotheken. Banken hebben zodoende enorm veel staatsleningen op hun balans. Het verschil tussen rente op obligaties en rente op spaarrekeningen is ongeveer 1%. Dus als de obligaties gemiddeld 2,2% opleveren, dan is de rente op spaarrekeningen 1,2%. Dit is het verdienmodel van de bank welke we nu zien. Stel dat de bank rente moet betalen om dit geld te stallen bij de centrale bank. Dan zet dat de rente op spaarrekeningen verder onder druk. Stel nu dat de rente op obligaties zakt naar -1%. Dan moet men de spaarrekening al met -2,2% gaan belasten.
Daar overheen komt dan nog de belastingdienst met hun box 3 van 1,2%. Dan levert een spaarrekening dus -3,2% op. Dan zou je wel gek zijn om daar nog geld op te zetten. En dus verdwijnt ook dit geld naar een beleggingsrekening die altijd renteloos is. En daarmee blijft dit geld evengoed giraal. Je kunt je voorstellen wat dit voor de bankreserves van 3% voor gevolgen heeft. Ze hebben nu al de grootste moeite dit vast te houden. Het is dus om deze reden dat commerciële bankiers zo woedend reageerden op dit plan van de centrale banken. Het verdienmodel is helemaal weg. Bankiers hebben al gedreigd om de rente op spaarrekeningen daadwerkelijk onder de 0% te trekken. Toch heeft dit plan van negatieve rente van Larry Summers (lid van de FED en voorheen kandidaat opperhoofd) veel oren gekregen in alle westerse probleemlanden. Anders gezegd, er wordt op dit moment hard aan gewerkt. Waar rook is, is vuur. En het rookt op dit moment behoorlijk. Voor het probleem van het verdienmodel van commerciële banken wordt ook wel weer een oplossing gevonden. Net zoals de oplossing van afschaffen chartaal geld. Misschien ga je voor elke transactie 15 euro bankkosten betalen of zoiets. Bankkosten op 200 euro per maand, noem maar op. Je kunt er toch niet meer omheen. De bank wordt straks de enige instantie die voor jouw een betaling kan doen. Zelf kan en mag je het niet meer.
Of het plan “negatieve rente” er daadwerkelijk gaat komen weten we niet. Toch staat een ding als een paal boven water, er komt iets nieuws. Centrale banken gaan zeker niet taperen als er geen alternatieven zijn.
De gevolgen voor goud en zilver
Edelmetaal stijgt in prijs door twee hoofdoorzaken: 1. Als de rente onder de inflatie ligt, 2. Als er onzekerheid bestaat over de stabiliteit van het monetaire stelsel. Het huidige deflatie tijdperk is in beide gevallen niet zo best voor de prijs van edelmetaal. De reden dat edelmetaal al twee jaar daalt in prijs. Immers in deflatie wordt geld meer waard tegenover de producten die men daarvan kan kopen. Kijk maar naar de huizenprijzen. En dus ook goud en zilver. Toch heeft goud en zilver nooit een correlatie gehad met de huizenprijs. Integendeel zelfs. Dat komt omdat de goudprijs afhankelijk is van meer factoren die een rol spelen in de prijs.
Je mag er toch echt van uitgaan dat er weinig alternatieven zijn voor het afschaffen van chartaal geld. Iets anders dan goud en zilver kan ik niet bedenken. Omdat de tijden nu zo onvoorspelbaar en onzeker zijn geworden, is een goede spreiding van je vermogen erg belangrijk. Meer dan ooit tevoren. In elke beleggingsportfolio zou minimaal 15% tot 25% goud en zilver fysiek aanwezig moeten zijn. Elk huishouden zou wat fysiek goud en zilver achter de hand moeten hebben. Dan zou men chartaal geld nooit kunnen afschaffen. Helaas is dat niet het geval. Zo laat de burger zich keer op keer pakken en naaien door de politiek en centrale bankiers. Of nu de negatieve rente er wel of niet komt, een ding blijft zeker, intussen gaat de jacht op jouw spaargeld gewoon door. De eenmalige heffing van 10% op alle particuliere spaarrekeningen hangt ook nog boven ons hoofd. Voor goud en zilver blijf ik positief. Er hoeft maar het minste of geringste fout te gaan in deze gevaarlijke crisis en goud vliegt omhoog. Goud lijkt daarbij nu steeds sterker de bodem te signaleren. Zowel de volatiliteit als de omzet zijn sterk gedaald. De meest betrouwbare indicators die aangeven dat de bodem bereikt is. De reden is simpel, dit geeft aan dat de verkopers en speculanten uit de markt zijn.
Beleggen in onzekere tijden
Omdat niemand in de toekomst kan kijken, moet je altijd meerdere mogelijke scenario’s voor ogen houden. Houd daarom in je beleggingen dan ook rekening met meerdere scenario’s. Verspreid daarom je portfolio over meerdere activa. Goud, aandelen, obligaties en cash. Heb je ondanks dat toch verlies geleden in 2013, ga er dan eens goed voor zitten en analyseer de portfolio grondig. Leer van je fouten. Leuke bezigheid in de donkere dagen rond kerst, doe ikzelf ook altijd. Kijk als eerste wat je resultaat zou zijn geweest bij een goede spreiding. Had je niet te veel goud t.o.v. het cash geld? Had je niet teveel goud en zilvermijnaandelen t.o.v. de andere sectoren in de aandelenhoek? Hoe zou je portfolio eruit gezien hebben indien je minder mijnbouw en grondstoffen had genomen tegenover bijvoorbeeld de consumentensector of technologie? Maar ja, volgend jaar kan het precies andersom zijn. En misschien zit je dan ook weer helemaal in de verkeerde hoek. Je weet het nooit. En juist omdat je het nooit weet, daarom moet je zorgvuldig aandacht besteden aan spreiding. Zeker in de vier hoofd activa, maar daarnaast ook de sectoren binnen je aandelen keuze. Daarnaast is het raadzaam om goud en zilver voor minimaal 25% van je portfolio vast te blijven houden omdat je nooit uit kunt sluiten dat er over bepaalde tijd alsnog een enorme inflatie optreed. Misschien verwacht je het niet (zoals ik), maar houd daar toch rekening mee. Over twee jaar ziet alles er helemaal anders uit. Hoe gaat negatieve rente uitpakken? Komt het er wel, komt het er niet? Komt er wat anders? We weten het allemaal niet.
Tenslotte nog een woordje voor degenen die al het vermoeden hebben dat we het ergste van de crisis al gehad hebben. Helaas hoor ik dat steeds vaker om mij heen. Het is immers al meer dan 20 keer gezegd in het NOS journaal in minder dan twee jaar. Hoe meer je herhaalt, des te meer mensen gaan geloven. Elke psycholoog kan je daar alles over vertellen. Erg belangrijk voor het consumenten en ondernemersvertrouwen. In elke crisis heb je periodes van oplevingen van de economie. Het gaat nooit in een rechte lijn omlaag. Het is wel steeds 1 stap vooruit, 2 stappen terug. Het kleine beetje economische groei die we nu zien komt geheel voor rekening van investeringen van de overheid. Maar wel door enorm ophogen van de schulden. Vraag maar eens aan de ondernemers in het MKB of de crisis voorbij is. Of aan de werkloze 50plusser. Of aan de pas afgestudeerde HBOer die geen baan kan vinden. Die weten veel beter of de crisis voorbij is of niet. Niet het NOS Journaal en ook RTL7 niet. Vraag het aan de mensen die met hun voeten in de modder staan. We consumeren steeds minder en minder.
Onze koopkracht blijft hard dalen. Het merendeel van de bevolking consumeert enkel nog wat op spaargelden. De reden dat spaargelden van huishoudens al twee jaar lang hard dalen. Als dit een bodem gaat vinden, dan is het consumeren toch echt afgelopen. En wat dan? Dan begint de crisis pas echt. Een schuldencrisis los je uiteindelijk op door langzaam schulden af te bouwen. De schulden worden alleen maar hoger. Ook aan de theorieën van Keynes en Krugman komt een einde.
We weten het nu zeker, deflatie is niet te bestrijden. Dit is wat Prechter ook altijd gezegd heeft. Te hoge en oplopende schulden in combinatie met dalende koopkracht en prijzen is fataal. Totaal anders dan hoge inflatie tot hyperinflatie bestrijden. Daar groei je uit en daar zijn ook simpele maatregelen voor handen zoals renteverhoging. Daarentegen, deflatie bestrijd je met renteverlaging. Maar lager dan 0% kan niet. Negatieve rente is absoluut een oplossing. Of dit experiment haalbaar is? We zullen zien. Als het er niet komt, dan rest alleen maar oorlog. Voorlopig blijven we het pad daar naartoe volgen in drie stappen. Eerst valutaoorlog. En die woedt inmiddels behoorlijk. Daarna handelsoorlog. Dit zien we de laatste tijd behoorlijk oplaaien. Kijk naar de invoerheffingen van Chinese producten zoals de oorlog om o.a. de zonnepanelen. De vorige week mislukte handelsverdragen met de oost Europese ex-sovjet landen (Wit Rusland e.d.). Geblokkeerd door Rusland met export verbod. Duitsland met de tolheffing op autobanen voor alle buitenlanders. Met rechtszaken tot gevolg met Oostenrijk. Logisch, de Oostenrijkse economie is totaal afhankelijk van de Duitse autobanen. De protectie van de Franse auto-industrie. Pesterijen bij grensovergangen. En ga zo maar door. Te veel om op te noemen. Kortom, je ziet overal handelsoorlogen ontstaan. Dit is wat deflatie doet. Dit hoort bij deflatie. Als handelsoorlogen uit de hand lopen, laat zich raden wat stap drie betekent. Dit in combinatie met oplopende rentes op staatsleningen en oplopende werkloosheid, de perfecte voedingsbodem.
De derde bodemtik op 1275 heeft het niet gehouden. Driemaal een weerstand overleeft betekent vaak een definitieve bodem. Helaas, niet dus. We zagen de lange termijn downtrend-lijn de horizontale weerstand kruisen op 1275. Dit gaat altijd richting kiezen. De volgende weerstand ligt op 1200. Maar er lijkt nu een nieuwe bodem af te tekenen op 1245. Dit gaat zijwaarts met veel lagere volatiliteit dan we in lange tijd zagen (zie de kortere candles met korte staartjes). In combinatie met lage volumes is dit een sterke bodem indicator. Dat hiermee de bodem van 1200 gaat sneuvelen lijkt mij uitgesloten.
Disclaimer: Artikelen geplaatst door Gerard zijn niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
We staan aan het begin van de volgende fase in de schuldencrisis. Dit staat in het teken van “deflatie”. Niet alleen in dreiging maar nu ook fysiek. De QE’s hebben gefaald. De kenners van de Kondratieff cyclus wisten dit al, aan deflatie in wintertijd valt nooit te ontkomen. Dit is het einde van een desinflatie tijdperk (= dalende inflatie) en zakken binnenkort onder de 0%. Het is niet iets wat we kennen. Dit is voor iedereen helemaal nieuw. Tenzij je uit Japan komt of heel erg oud bent en bewust de jaren 30 nog kunt herinneren. Bijna alle mensen denken nog in inflatie. Logisch ook, vanaf je geboorte tot nu heeft niemand ooit iets anders gekend. Alles wordt elk jaar duurder en dat werd automatisch gecompenseerd in je loonzakje. Hier gaan we langzaam afscheid van nemen. In deze blog een uitleg wat het precies is, wat ons te wachten staat, wat dit betekent voor goud en zilver en je persoonlijke welvaart, en tenslotte hoe je te beschermen hiertegen.
Bij inflatie wordt je geld steeds minder waard. Dat wil zeggen, de activa die je daarvan gekocht hebt, of kunt kopen, stijgt langzaam maar zeker in waarde. Je eigen huis bijvoorbeeld. En dat terwijl de hypotheek in de loop der tijd steeds minder waard wordt t.o.v. je koopkracht. In deflatie is dat precies andersom. Huizen dalen in waarde. Het inkomen daalt in koopkracht. Als je ontslagen wordt, dan kun je in een nieuwe baan vaak een stuk minder verdienen. Mits je nog een baan vindt natuurlijk. Deflatie vreet de werkgelegenheid en het bedrijfsleven kapot. In deflatie zijn mensen met schulden de klos. Mensen met spaargeld zijn de winnaars. Geld wordt immers steeds meer waard i.p.v. minder, dus je hebt nauwelijks nog rentevergoeding nodig. In de economieboeken van school staat over deflatie het volgende: Omdat alles steeds goedkoper wordt, stellen mensen hun aankoop zo lang mogelijk uit. Daardoor stort de economie in. Anderzijds, indien inflatie hoger is dan 2%, dan kopen mensen ook niet meer omdat alles te duur geworden is. Vandaar dat Centrale Banken de taak hebben de inflatie binnen 1% en 2% te houden. De middelen zijn gemakkelijk. Verhoog de rente net zolang totdat de inflatie onder de 2% gezakt is, en verlaag de rente totdat de inflatie boven de 1% gestegen is. Dit laatste is nu net het probleem. De rente staat al op 0%. Lager kan niet. En dat terwijl de deflatoire krachten steeds sterker worden. Dit is overigens de basisrente die centrale banken rekenen aan commerciële banken. De rente waar alle andere rentes van afgeleid worden. Naast renteverlaging hebben centrale banken nog het middel om geld bij te printen (QE) en in omloop te brengen om inflatie weer op te drijven. Maar ook dit middel is nu uitgewerkt. Het werkt maar voor korte periode. Sterker nog, dit middel wakkert deflatie steeds meer aan omdat dit de koopkracht kapot maakt op de langere termijn. Beide middelen zijn dus uitgewerkt en er zijn geen middelen meer. Of toch?
Nieuw wapen
Rente kan niet lager dan 0% en QE’s zijn uitgewerkt. Van QE’s probeert men nu af te komen door langzaam te temperen (taperen). Maar dit jaagt op zijn beurt de rente te hoog op. Op hoge rentelast gaan de schulden ondraaglijk worden. En schulden zijn nu net de oorzaak en probleem in deze crisis. Toch willen de centrale banken af van het opkopen van de staatsleningen waarvan men hoopte dat dit geld in omloop zou komen. En zijn nieuwe andere middelen in aantocht. Net zoals QE wordt dit ook een experiment waarvan men de uitkomst niet weet. Dit nieuwe wapen heet “negatieve rente”. Je zult binnenkort rente gaan betalen over het geld op de spaarrekening. De overheden zullen straks rente gaan ontvangen met het uitgeven van obligaties i.p.v. rente betalen. Bedrijven zullen ook over hun geld moeten gaan betalen als ze het niet investeren in hun bedrijfsvoering. Dit moet de investeringen weer aanwakkeren. In feite is dit de omgekeerde wereld. Beleggers gaan rente betalen en voor schulden ontvang je rente. De wereld op z’n kop. Hoe absurd kan het zijn. Deflatie op z’n ergst. Dit kan nog eens hele rare gevolgen krijgen. Denk eens aan pensioenfondsen en banken die cash gaan aanhouden i.p.v. obligaties kopen. Daarnaast particulieren die een veel hoger rendement maken onder het matras dan op een spaarrekening. Dit gaat alleen maar werken nadat fysiek geld is afgeschaft. Betalen kun je dan alleen nog maar elektronisch via je bankrekening. Zwart werken is dan afgelopen. Ook criminaliteit zoals drugshandel en afpersingen zijn verleden tijd. Vervolgens heeft de overheid volledig inzage in het koopgedrag van alle burgers.
Maar ja, als ik rente ontvang met schulden maken, dan ruil ik toch echt mijn Toyota in voor een Ferrari! En ik ga wel meer gekke dingen doen, reken maar! Ik ben bang dat meer mensen zoiets overwegen. Geloof maar dat dit de economie wel even aanzwengelt! Zeg niet dat negatieve rente niet kan, want rente op kortlopende Duitse staatsleningen zijn al enige tijd negatief. Particulieren zouden natuurlijk hun bankrekening leeg plunderen en alles onder het matras gooien. Met een bank run tot gevolg. Daarom is het noodzakelijk het chartaal geld geheel af te schaffen. Dat gaat eerst gebeuren voordat men de rente onder de nul laat zakken. Er was de laatste jaren al in vele landen een wettelijk verbod op fysiek betalen ingevoerd boven een bepaald bedrag.
De gevolgen
Die zijn niet in te schatten, niet door ons en ook niet door de politiek en centrale bankiers. Hoe gaat de criminaliteit reageren? Drugshandel? Heling? Vinden zwartwerkers alternatieve betaalmiddelen? Gaan we straks met gouden en zilveren munten betalen? Mensen vinden toch altijd wel weer een uitweg. Niets zo vindingrijk dan mensen. Het zal de maatschappij ingrijpend veranderen. Maar dit is zo ingrijpend en zo onvoorspelbaar, dat het nog de vraag is of men dit aandurft. De gevolgen zijn niet te overzien. Waar men vermoedelijk de meeste angst voor heeft zijn wel de financiële markten. Hoe zullen die reageren? Stapt men massaal uit obligaties om het geld toch maar liever renteloos te laten liggen? Kunnen banken nog wel blijven bestaan met negatieve rente? Waar ligt het verdienmodel van banken dan nog? De financiële markten zijn zo massaal en met zoveel producten en constructies die allemaal als een spinnenweb aan elkaar hangen, dat men niet eens meer kan analyseren wat hier gaat gebeuren. En als bepaalde hoeken van de financiële markten stoppen, dan stopt de gehele economie. Laten we meteen het grootste probleem hiermee onder de loep nemen. Commerciële banken mogen geen aandelen of afgeleide producten op hun balans hebben staat. Overigens ook in de VS niet (m.u.v. zakenbanken, maar die kennen we in Nederland niet). Banken zetten daarom het spaarrekeningen kapitaal om in hypotheken en staatsleningen. De laatste jaren werd het part obligaties groter dan hypotheken. Banken hebben zodoende enorm veel staatsleningen op hun balans. Het verschil tussen rente op obligaties en rente op spaarrekeningen is ongeveer 1%. Dus als de obligaties gemiddeld 2,2% opleveren, dan is de rente op spaarrekeningen 1,2%. Dit is het verdienmodel van de bank welke we nu zien. Stel dat de bank rente moet betalen om dit geld te stallen bij de centrale bank. Dan zet dat de rente op spaarrekeningen verder onder druk. Stel nu dat de rente op obligaties zakt naar -1%. Dan moet men de spaarrekening al met -2,2% gaan belasten.
Daar overheen komt dan nog de belastingdienst met hun box 3 van 1,2%. Dan levert een spaarrekening dus -3,2% op. Dan zou je wel gek zijn om daar nog geld op te zetten. En dus verdwijnt ook dit geld naar een beleggingsrekening die altijd renteloos is. En daarmee blijft dit geld evengoed giraal. Je kunt je voorstellen wat dit voor de bankreserves van 3% voor gevolgen heeft. Ze hebben nu al de grootste moeite dit vast te houden. Het is dus om deze reden dat commerciële bankiers zo woedend reageerden op dit plan van de centrale banken. Het verdienmodel is helemaal weg. Bankiers hebben al gedreigd om de rente op spaarrekeningen daadwerkelijk onder de 0% te trekken. Toch heeft dit plan van negatieve rente van Larry Summers (lid van de FED en voorheen kandidaat opperhoofd) veel oren gekregen in alle westerse probleemlanden. Anders gezegd, er wordt op dit moment hard aan gewerkt. Waar rook is, is vuur. En het rookt op dit moment behoorlijk. Voor het probleem van het verdienmodel van commerciële banken wordt ook wel weer een oplossing gevonden. Net zoals de oplossing van afschaffen chartaal geld. Misschien ga je voor elke transactie 15 euro bankkosten betalen of zoiets. Bankkosten op 200 euro per maand, noem maar op. Je kunt er toch niet meer omheen. De bank wordt straks de enige instantie die voor jouw een betaling kan doen. Zelf kan en mag je het niet meer.
Of het plan “negatieve rente” er daadwerkelijk gaat komen weten we niet. Toch staat een ding als een paal boven water, er komt iets nieuws. Centrale banken gaan zeker niet taperen als er geen alternatieven zijn.
De gevolgen voor goud en zilver
Edelmetaal stijgt in prijs door twee hoofdoorzaken: 1. Als de rente onder de inflatie ligt, 2. Als er onzekerheid bestaat over de stabiliteit van het monetaire stelsel. Het huidige deflatie tijdperk is in beide gevallen niet zo best voor de prijs van edelmetaal. De reden dat edelmetaal al twee jaar daalt in prijs. Immers in deflatie wordt geld meer waard tegenover de producten die men daarvan kan kopen. Kijk maar naar de huizenprijzen. En dus ook goud en zilver. Toch heeft goud en zilver nooit een correlatie gehad met de huizenprijs. Integendeel zelfs. Dat komt omdat de goudprijs afhankelijk is van meer factoren die een rol spelen in de prijs.
Je mag er toch echt van uitgaan dat er weinig alternatieven zijn voor het afschaffen van chartaal geld. Iets anders dan goud en zilver kan ik niet bedenken. Omdat de tijden nu zo onvoorspelbaar en onzeker zijn geworden, is een goede spreiding van je vermogen erg belangrijk. Meer dan ooit tevoren. In elke beleggingsportfolio zou minimaal 15% tot 25% goud en zilver fysiek aanwezig moeten zijn. Elk huishouden zou wat fysiek goud en zilver achter de hand moeten hebben. Dan zou men chartaal geld nooit kunnen afschaffen. Helaas is dat niet het geval. Zo laat de burger zich keer op keer pakken en naaien door de politiek en centrale bankiers. Of nu de negatieve rente er wel of niet komt, een ding blijft zeker, intussen gaat de jacht op jouw spaargeld gewoon door. De eenmalige heffing van 10% op alle particuliere spaarrekeningen hangt ook nog boven ons hoofd. Voor goud en zilver blijf ik positief. Er hoeft maar het minste of geringste fout te gaan in deze gevaarlijke crisis en goud vliegt omhoog. Goud lijkt daarbij nu steeds sterker de bodem te signaleren. Zowel de volatiliteit als de omzet zijn sterk gedaald. De meest betrouwbare indicators die aangeven dat de bodem bereikt is. De reden is simpel, dit geeft aan dat de verkopers en speculanten uit de markt zijn.
Beleggen in onzekere tijden
Omdat niemand in de toekomst kan kijken, moet je altijd meerdere mogelijke scenario’s voor ogen houden. Houd daarom in je beleggingen dan ook rekening met meerdere scenario’s. Verspreid daarom je portfolio over meerdere activa. Goud, aandelen, obligaties en cash. Heb je ondanks dat toch verlies geleden in 2013, ga er dan eens goed voor zitten en analyseer de portfolio grondig. Leer van je fouten. Leuke bezigheid in de donkere dagen rond kerst, doe ikzelf ook altijd. Kijk als eerste wat je resultaat zou zijn geweest bij een goede spreiding. Had je niet te veel goud t.o.v. het cash geld? Had je niet teveel goud en zilvermijnaandelen t.o.v. de andere sectoren in de aandelenhoek? Hoe zou je portfolio eruit gezien hebben indien je minder mijnbouw en grondstoffen had genomen tegenover bijvoorbeeld de consumentensector of technologie? Maar ja, volgend jaar kan het precies andersom zijn. En misschien zit je dan ook weer helemaal in de verkeerde hoek. Je weet het nooit. En juist omdat je het nooit weet, daarom moet je zorgvuldig aandacht besteden aan spreiding. Zeker in de vier hoofd activa, maar daarnaast ook de sectoren binnen je aandelen keuze. Daarnaast is het raadzaam om goud en zilver voor minimaal 25% van je portfolio vast te blijven houden omdat je nooit uit kunt sluiten dat er over bepaalde tijd alsnog een enorme inflatie optreed. Misschien verwacht je het niet (zoals ik), maar houd daar toch rekening mee. Over twee jaar ziet alles er helemaal anders uit. Hoe gaat negatieve rente uitpakken? Komt het er wel, komt het er niet? Komt er wat anders? We weten het allemaal niet.
Tenslotte nog een woordje voor degenen die al het vermoeden hebben dat we het ergste van de crisis al gehad hebben. Helaas hoor ik dat steeds vaker om mij heen. Het is immers al meer dan 20 keer gezegd in het NOS journaal in minder dan twee jaar. Hoe meer je herhaalt, des te meer mensen gaan geloven. Elke psycholoog kan je daar alles over vertellen. Erg belangrijk voor het consumenten en ondernemersvertrouwen. In elke crisis heb je periodes van oplevingen van de economie. Het gaat nooit in een rechte lijn omlaag. Het is wel steeds 1 stap vooruit, 2 stappen terug. Het kleine beetje economische groei die we nu zien komt geheel voor rekening van investeringen van de overheid. Maar wel door enorm ophogen van de schulden. Vraag maar eens aan de ondernemers in het MKB of de crisis voorbij is. Of aan de werkloze 50plusser. Of aan de pas afgestudeerde HBOer die geen baan kan vinden. Die weten veel beter of de crisis voorbij is of niet. Niet het NOS Journaal en ook RTL7 niet. Vraag het aan de mensen die met hun voeten in de modder staan. We consumeren steeds minder en minder.
Onze koopkracht blijft hard dalen. Het merendeel van de bevolking consumeert enkel nog wat op spaargelden. De reden dat spaargelden van huishoudens al twee jaar lang hard dalen. Als dit een bodem gaat vinden, dan is het consumeren toch echt afgelopen. En wat dan? Dan begint de crisis pas echt. Een schuldencrisis los je uiteindelijk op door langzaam schulden af te bouwen. De schulden worden alleen maar hoger. Ook aan de theorieën van Keynes en Krugman komt een einde.
We weten het nu zeker, deflatie is niet te bestrijden. Dit is wat Prechter ook altijd gezegd heeft. Te hoge en oplopende schulden in combinatie met dalende koopkracht en prijzen is fataal. Totaal anders dan hoge inflatie tot hyperinflatie bestrijden. Daar groei je uit en daar zijn ook simpele maatregelen voor handen zoals renteverhoging. Daarentegen, deflatie bestrijd je met renteverlaging. Maar lager dan 0% kan niet. Negatieve rente is absoluut een oplossing. Of dit experiment haalbaar is? We zullen zien. Als het er niet komt, dan rest alleen maar oorlog. Voorlopig blijven we het pad daar naartoe volgen in drie stappen. Eerst valutaoorlog. En die woedt inmiddels behoorlijk. Daarna handelsoorlog. Dit zien we de laatste tijd behoorlijk oplaaien. Kijk naar de invoerheffingen van Chinese producten zoals de oorlog om o.a. de zonnepanelen. De vorige week mislukte handelsverdragen met de oost Europese ex-sovjet landen (Wit Rusland e.d.). Geblokkeerd door Rusland met export verbod. Duitsland met de tolheffing op autobanen voor alle buitenlanders. Met rechtszaken tot gevolg met Oostenrijk. Logisch, de Oostenrijkse economie is totaal afhankelijk van de Duitse autobanen. De protectie van de Franse auto-industrie. Pesterijen bij grensovergangen. En ga zo maar door. Te veel om op te noemen. Kortom, je ziet overal handelsoorlogen ontstaan. Dit is wat deflatie doet. Dit hoort bij deflatie. Als handelsoorlogen uit de hand lopen, laat zich raden wat stap drie betekent. Dit in combinatie met oplopende rentes op staatsleningen en oplopende werkloosheid, de perfecte voedingsbodem.
De derde bodemtik op 1275 heeft het niet gehouden. Driemaal een weerstand overleeft betekent vaak een definitieve bodem. Helaas, niet dus. We zagen de lange termijn downtrend-lijn de horizontale weerstand kruisen op 1275. Dit gaat altijd richting kiezen. De volgende weerstand ligt op 1200. Maar er lijkt nu een nieuwe bodem af te tekenen op 1245. Dit gaat zijwaarts met veel lagere volatiliteit dan we in lange tijd zagen (zie de kortere candles met korte staartjes). In combinatie met lage volumes is dit een sterke bodem indicator. Dat hiermee de bodem van 1200 gaat sneuvelen lijkt mij uitgesloten.
Disclaimer: Artikelen geplaatst door Gerard zijn niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.