Goud en zilver hebben het zwaar op dit moment. Hoe komt dat? De prijzen van goud en zilver zijn afhankelijk van vele factoren. We zullen de belangrijkste factoren doornemen. Goud wordt in de eerste plaats gezien als hedge voor onrust op de financiële markten. En dan vooral onrust op de valutamarkten. In het verleden kwam het vaak voor dat valuta’s crashten en waardeloos werden. Meestal door hyperinflatie maar ook door schuldsaneringen, zoals we dit laatste wereldwijd tussen 1945 tot 1947 zagen.
Hyperinflatie is niet meer van toepassing in de huidige schuldencrisis waarin we nog steeds muurvast zitten. In 2009 en 2010 leek het erop dat hyperinflatie zou toeslaan waarop de prijzen van goud en zilver door het dak vlogen. Er was toen immers een gevaarlijk experiment gaande door de centrale banken waarvan de gevolgen niet te overzien waren. Dit heet kwantitatieve verruiming, ofwel QE. De ECB heeft die nu ook lopen tot eind 2016 op de euro, groot 1100 miljard. Maar het experiment mislukte omdat geld bijprinten alléén geen inflatie kan veroorzaken. Daar horen ook loonstijgingen (loon/prijsspiraal) en omloopsnelheid bij. De laatste 2 factoren bleven weg en namen zelfs sterk af. De schuldenberg bleef de markten verstoren en de gevolgen daarvan waren te sterk om inflatie aan te wakkeren. Het werd uiteindelijk niet meer dan een zeer lage inflatie tot deflatie. Zelfs met een schuldtoename van 30% wereldwijd. Terwijl schuldtoename de grootste inflatie aanjager is. Hieraan kun je zien hoe sterk en hardnekkig de deflationaire krachten zijn. Toen in 2011 bleek dat QE’s niet werkten gingen de prijzen van goud en zilver weer even hard omlaag. Een nu al 4 jaar lange bearmarket volgde op edelmetaal.
De 2e factor die de prijzen van goud en zilver doen bewegen is het verschil tussen rente en inflatieverwachting. Rente is als basis de vergoeding voor inflatie. Als die te laag is, wordt het belegd vermogen minder waard op inflatie terwijl edelmetaal geacht wordt de koopkracht te behouden. Hier hebben we nu wel degelijk mee te maken. Op 10 jaars staatsleningen op AAA landen krijg je rond de 1% terwijl de inflatieverwachting ook 1% is. Maar door aanhoudende sterke deflationaire krachten wordt geld in principe meer waard terwijl edelmetaal daalt in de sterker wordende munteenheid. Deflatie verlaagt immers alle prijzen, inclusief edelmetaal en alle overige grondstoffen. Dit is wat we nu zien. Zwakke tot krimpende economieën drukken nog eens extra sterk op inflatie. Gezien de krimpende wereldhandel (-1,2%, Q2), dalende grondstofprijzen, afnemende vraag naar grondstoffen en dalende PPI (Producers Price Index), wordt een terugkerende deflatie eind 2015 al verwacht door vele analisten. Hoewel de wereld GDP nog wel wat blijft groeien puur en alleen op bevolkingstoename in vooral Afrika en Azië. Het is absoluut niet waar dat centrale banken deflatie kunnen bestrijden. Ze kunnen enkel wat sturing geven op korte termijn. Overigens kunnen centrale banken wel heel goed te hoge inflatie bestrijden (renteverhoging). Deflatie daarentegen houd je nergens mee tegen. De maatregelen hiertegen werken averechts als het te lang duurt.
De 3e factor van edelmetaalprijzen is onrust in de wereld. Die dreigingen zijn meestal oorlogen die veroorzaakt worden door schulden en overheidsfaillissementen, zoals we die zagen als oorzaak van WO2 (vorige K winter). We waren onlangs nog getuige van een schuldendrama in Griekenland. We konden al een beetje proeven wat een “deflationaire collapse” precies betekent. Wees blij dat Griekenland een klein land is wat geen vuist kan maken tegen de rest van Europa anders hadden de bommen al op Berlijn en Brussel gelegen. Griekenland heeft decennialang door links tot extreem links beleid een vastgelopen economie ontwikkeld. Bedrijfsleven werd bijna onmogelijk gemaakt en multinationals vind je daar al helemaal niet meer. Uiteindelijk is het bedrijfsleven de motor van de werkgelegenheid en daarmee de economie. Daarnaast zit de arbeidsmarkt door allerlei regels helemaal op slot. De steng opgelegde hervormingen op dit bedrijfsleven, arbeidsmarkt en overheidsfunctioneren gaat een nieuw hulppakket van 86 miljard euro uit de noordelijke eurolanden opleveren, en hiermee is een faillissement van Griekenland afgekocht. Een faillissement betekent immers dat banken omvallen, de economie stil komt te liggen, geen uitkeringen en lonen meer betaald kunnen worden, lege supermarkten. Een land komt dan te zitten zonder voedsel, medicijnen, gezondheidszorg, overheidsgezag, etc. Kortom, een deflationaire collapse. Anders gezegd, een door deflatie en schulden veroorzaakte ineenstorting.
Gelukkig is dit nu tijdelijk afgewend en dat brengt weer rust en vertrouwen in de markten. Mede hierop kreeg goud en zilver opnieuw een zware klap omlaag. De vraag is natuurlijk wel, hoelang kunnen de noord Europese landen die hulpprogramma’s blijven ophoesten zonder zelf in de problemen te geraken? Bij ons zijn immers de schulden en begrotingstekorten ook veel te hoog. We hebben immers 4 jaar lang keihard moeten bezuinigen om Griekenland van de eerste 2 hulppakketten te kunnen voorzien. Dit 3e pakket loopt over 3 jaar opnieuw af en je kunt er donder op zeggen dat we over 3 jaar opnieuw een zware eurocrisis hebben. In 2018 ligt het 4e hulppakket alweer op de stoep die dan opnieuw veel hoger en zwaarder zal zijn dan de eerste 3. Daarbij moet je dan hopen dat Portugal, Spanje en Italië zich niet bij zulke hulppakketten komen aankloppen. In zulk geval is een deflationaire collapse voor de hele eurozone niet meer te voorkomen. De eurocrisis werd vooruit geschoven, maar is zeker niet voorbij. Alleen hoge economische groei kan dit drama voorkomen en dat zit er waarschijnlijk niet meer in. Dit alles gedreven door schulden en daardoor deflationaire krachten. De huidige tijdelijke rust en vertrouwen is dus zeker niet voor eeuwig.
Wie nog het meest bang was voor de eurocrisis rond Griekenland waren de VS. Onrust en verlies van vertrouwen in de euro zouden de valutamarkten flink in beweging zetten. Daardoor was de vrees heel groot dat de euro zwaar zou dalen en de USD als veilige haven gezien werd. Gezien de extreme grootte van de wereldomvattende valutamarkt was dat een gigantisch probleem die centrale banken niet in de hand hebben. De USD zou als wereldreservemunt door het dak gevlogen zijn. Dit zou niet alleen de economie van de VS om zeep helpen, maar ook de wereldhandel ernstig verstoren. Daarmee zouden ook de vele landen die de USD gekoppeld hebben aan hun eigen munt mee de afgrond ingaan. Denk daarbij aan de CAD van Canada. Zo zie je wat een klein land als Griekenland kan aanrichten. Dit komt omdat alles met elkaar verweven is als een grote brei spaghetti. Dat was ook de reden dat een schuldencrisis in Duitsland en Japan destijds de hele wereld in oorlog kon zetten. Die dreiging is nu wel wat minder omdat de wereld nu iets anders in elkaar steekt. Maar dan nog, een nieuwe grote schuldencrisis zoals in 2008 blijft boven de markten hangen en komt om de paar jaar weer terug. Er hoeft hierin ook maar iets mis te gaan en goud en zilver kunnen opnieuw door het dak.
De 4e factor die de prijzen van edelmetaal ernstig verstoorden was de hoge volatiliteit. Iets wat hoog volatiel is werd door beleggers niet meer als veilige hedge gezien. Het wordt dan een probleem op zichzelf. Beleggers haakten dan ook massaal af op de volatiliteit. Enerzijds door angst en onvoorspelbaarheid van die volatiliteit, anderzijds door het wegvallen als veilige hedge. Goud en zilver werden een speelbal van de markten. Dat kon gebeuren omdat goud en zilver in papieren derivaten verpakt werden zoals opties, ETF’s en futures. Door afwisselend short en long te gaan verhoog je de volatiliteit enorm.
De volgende factor die nu een rol speelt op de prijzen is de aankondiging van opperhoofd Yellen van de FED om de rente te normaliseren, te beginnen met de eerste renteverhoging in september. Daarop wordt goud en zilver natuurlijk ook minder interessant. Hogere rente drukt de goud- en zilverprijs.
Met aanhoudend te lage inflatie is de schuldenberg ook in Nederland niet houdbaar voor langere termijn. De hele Eurozone zakt zodoende weg richting Grieks drama.
Toch blijven we nog langdurig in onzekerheid leven omdat de schuldencrisis niet voorbij is, maar steeds opnieuw wordt vooruitgeschoven. Dat schulden sinds 2009 nogmaals met 30% toenamen om de economie draaiende te houden, zegt alles over het probleem dat nog komen kan. Staatsschuld als schuld t.o.v. GDP blijft hard stijgen. De VS zit al over de 100% en Europa is daar ook al niet ver meer vandaan. Japan groeide door tot 277% van GDP waar het in 2009 als eerste door de 100% zakte. Als de rente écht zou aantrekken is dit het volgende probleem. Zolang de rente laag blijft is dit te dragen en modderen we gewoon verder.
Tijden veranderen voortdurend en omdat zoveel factoren een rol spelen in economie en financiële markten, weten we nooit wat er precies gebeurt als er een volgende zware recessie, of misschien wel depressie, zich voordoet. Er is ook niemand die dat in de hand heeft, ook centrale banken niet. Daarvoor zijn de financiële markten te groot en te wereldwijd geworden. Daarom blijft fysiek goud en zilver als hedge van zo’n 20% op het geldelijk vermogen een verstandige keuze, ondanks de bearmarket van het moment.
Heel waarschijnlijk komt het grootste gevaar vanuit de politiek. Die zitten in het nauw en katten in het nauw kunnen rare sprongen maken. Extreem links doet het altijd heel goed als mensen door te hoge staatsschulden en te hoge belastingdruk straatarm worden. Er worden dan andere oorzaken en vooral “daders” gezocht die de aandacht van hun eigen wanbeleid moeten afwenden. Dit zie ik de laatste jaren wel sterk toenemen. Dit is niet nieuw want dit gebeurde ook tijdens de eindfase van de vorige rentecyclus (3e Kondratieff cyclus) in o.a. China waarmee Mao Zedong de macht greep. Een dergelijke politiek kreeg onlangs ook in Griekenland vaste grond onder de voeten. Er zijn erg veel soortgelijke voorbeelden in de geschiedenis waar wanbeleid en schulden van de overheid leidde tot totalitair bewind of communisme. We zijn er op dit gebied nog lang niet. Hoewel het wel geruststellend was dat Brussel een extreem links en communistisch beleid in Griekenland niet toestond. Het hoort natuurlijk ook niet in de EU thuis. Maar de ontwikkeling zaagt al stevig aan de poten van onze maatschappij en welvaart. Mocht het toch ooit zulke kant opgaan, zoals beleggingen en bezit nationaliseren of zwaar belasten, ook dan zit je met fysiek goud en zilver op rozen.
Schuld blijft toenemen, terwijl rente en inflatie afnemen, geheel op rekening van deflationaire krachten. Op renteverhoging wordt dit onbetaalbaar.
Tijdens het schrijven kwam er ook nog positief nieuws uit de wereld van edelmetaal. De mijnbouw kondigden tienduizenden ontslagen aan wereldwijd. Veel mijnen gaan zelfs sluiten. Dit was te verwachten omdat de goud- zilverprijs áán tot ver onder de mijnkosten zaten. Met de gestegen USD en gedaalde olieprijs kwamen die mijnkosten wel wat lager te liggen, maar zelfs dit was niet voldoende. De lowgrade mijnen gaan definitief dicht. De productie gaat dus fors afnemen het komende jaar, en dit gaat de nieuwe bodem zetten. Als de vraag op zeker moment weer aantrekt, blijven de mijnen dicht. Een eenmaal gesloten mijn kun je niet meer openmaken. De opstartkosten zijn te hoog, ook voor pitmijnen, plus ondergrondse mijnen lopen vol water. Enkel de combo-mijnen (koper/goud en zink/nikkel/zilver) zullen nog blijven draaien. Hoewel de koperproductie nu ook zwaar onder vuur ligt door de weggevallen vraag. Houd de publicaties van BHP en Freeport maar eens in de gaten. Mocht de vraag naar goud en zilver dus ooit weer fors toenemen, dan kun je veel grotere prijsuitslagen verwachten.
Disclaimer: Dit artikel is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
Goud en zilver hebben het zwaar op dit moment. Hoe komt dat? De prijzen van goud en zilver zijn afhankelijk van vele factoren. We zullen de belangrijkste factoren doornemen. Goud wordt in de eerste plaats gezien als hedge voor onrust op de financiële markten. En dan vooral onrust op de valutamarkten. In het verleden kwam het vaak voor dat valuta’s crashten en waardeloos werden. Meestal door hyperinflatie maar ook door schuldsaneringen, zoals we dit laatste wereldwijd tussen 1945 tot 1947 zagen.
Hyperinflatie is niet meer van toepassing in de huidige schuldencrisis waarin we nog steeds muurvast zitten. In 2009 en 2010 leek het erop dat hyperinflatie zou toeslaan waarop de prijzen van goud en zilver door het dak vlogen. Er was toen immers een gevaarlijk experiment gaande door de centrale banken waarvan de gevolgen niet te overzien waren. Dit heet kwantitatieve verruiming, ofwel QE. De ECB heeft die nu ook lopen tot eind 2016 op de euro, groot 1100 miljard. Maar het experiment mislukte omdat geld bijprinten alléén geen inflatie kan veroorzaken. Daar horen ook loonstijgingen (loon/prijsspiraal) en omloopsnelheid bij. De laatste 2 factoren bleven weg en namen zelfs sterk af. De schuldenberg bleef de markten verstoren en de gevolgen daarvan waren te sterk om inflatie aan te wakkeren. Het werd uiteindelijk niet meer dan een zeer lage inflatie tot deflatie. Zelfs met een schuldtoename van 30% wereldwijd. Terwijl schuldtoename de grootste inflatie aanjager is. Hieraan kun je zien hoe sterk en hardnekkig de deflationaire krachten zijn. Toen in 2011 bleek dat QE’s niet werkten gingen de prijzen van goud en zilver weer even hard omlaag. Een nu al 4 jaar lange bearmarket volgde op edelmetaal.
De 2e factor die de prijzen van goud en zilver doen bewegen is het verschil tussen rente en inflatieverwachting. Rente is als basis de vergoeding voor inflatie. Als die te laag is, wordt het belegd vermogen minder waard op inflatie terwijl edelmetaal geacht wordt de koopkracht te behouden. Hier hebben we nu wel degelijk mee te maken. Op 10 jaars staatsleningen op AAA landen krijg je rond de 1% terwijl de inflatieverwachting ook 1% is. Maar door aanhoudende sterke deflationaire krachten wordt geld in principe meer waard terwijl edelmetaal daalt in de sterker wordende munteenheid. Deflatie verlaagt immers alle prijzen, inclusief edelmetaal en alle overige grondstoffen. Dit is wat we nu zien. Zwakke tot krimpende economieën drukken nog eens extra sterk op inflatie. Gezien de krimpende wereldhandel (-1,2%, Q2), dalende grondstofprijzen, afnemende vraag naar grondstoffen en dalende PPI (Producers Price Index), wordt een terugkerende deflatie eind 2015 al verwacht door vele analisten. Hoewel de wereld GDP nog wel wat blijft groeien puur en alleen op bevolkingstoename in vooral Afrika en Azië. Het is absoluut niet waar dat centrale banken deflatie kunnen bestrijden. Ze kunnen enkel wat sturing geven op korte termijn. Overigens kunnen centrale banken wel heel goed te hoge inflatie bestrijden (renteverhoging). Deflatie daarentegen houd je nergens mee tegen. De maatregelen hiertegen werken averechts als het te lang duurt.
De 3e factor van edelmetaalprijzen is onrust in de wereld. Die dreigingen zijn meestal oorlogen die veroorzaakt worden door schulden en overheidsfaillissementen, zoals we die zagen als oorzaak van WO2 (vorige K winter). We waren onlangs nog getuige van een schuldendrama in Griekenland. We konden al een beetje proeven wat een “deflationaire collapse” precies betekent. Wees blij dat Griekenland een klein land is wat geen vuist kan maken tegen de rest van Europa anders hadden de bommen al op Berlijn en Brussel gelegen. Griekenland heeft decennialang door links tot extreem links beleid een vastgelopen economie ontwikkeld. Bedrijfsleven werd bijna onmogelijk gemaakt en multinationals vind je daar al helemaal niet meer. Uiteindelijk is het bedrijfsleven de motor van de werkgelegenheid en daarmee de economie. Daarnaast zit de arbeidsmarkt door allerlei regels helemaal op slot. De steng opgelegde hervormingen op dit bedrijfsleven, arbeidsmarkt en overheidsfunctioneren gaat een nieuw hulppakket van 86 miljard euro uit de noordelijke eurolanden opleveren, en hiermee is een faillissement van Griekenland afgekocht. Een faillissement betekent immers dat banken omvallen, de economie stil komt te liggen, geen uitkeringen en lonen meer betaald kunnen worden, lege supermarkten. Een land komt dan te zitten zonder voedsel, medicijnen, gezondheidszorg, overheidsgezag, etc. Kortom, een deflationaire collapse. Anders gezegd, een door deflatie en schulden veroorzaakte ineenstorting.
Gelukkig is dit nu tijdelijk afgewend en dat brengt weer rust en vertrouwen in de markten. Mede hierop kreeg goud en zilver opnieuw een zware klap omlaag. De vraag is natuurlijk wel, hoelang kunnen de noord Europese landen die hulpprogramma’s blijven ophoesten zonder zelf in de problemen te geraken? Bij ons zijn immers de schulden en begrotingstekorten ook veel te hoog. We hebben immers 4 jaar lang keihard moeten bezuinigen om Griekenland van de eerste 2 hulppakketten te kunnen voorzien. Dit 3e pakket loopt over 3 jaar opnieuw af en je kunt er donder op zeggen dat we over 3 jaar opnieuw een zware eurocrisis hebben. In 2018 ligt het 4e hulppakket alweer op de stoep die dan opnieuw veel hoger en zwaarder zal zijn dan de eerste 3. Daarbij moet je dan hopen dat Portugal, Spanje en Italië zich niet bij zulke hulppakketten komen aankloppen. In zulk geval is een deflationaire collapse voor de hele eurozone niet meer te voorkomen. De eurocrisis werd vooruit geschoven, maar is zeker niet voorbij. Alleen hoge economische groei kan dit drama voorkomen en dat zit er waarschijnlijk niet meer in. Dit alles gedreven door schulden en daardoor deflationaire krachten. De huidige tijdelijke rust en vertrouwen is dus zeker niet voor eeuwig.
Wie nog het meest bang was voor de eurocrisis rond Griekenland waren de VS. Onrust en verlies van vertrouwen in de euro zouden de valutamarkten flink in beweging zetten. Daardoor was de vrees heel groot dat de euro zwaar zou dalen en de USD als veilige haven gezien werd. Gezien de extreme grootte van de wereldomvattende valutamarkt was dat een gigantisch probleem die centrale banken niet in de hand hebben. De USD zou als wereldreservemunt door het dak gevlogen zijn. Dit zou niet alleen de economie van de VS om zeep helpen, maar ook de wereldhandel ernstig verstoren. Daarmee zouden ook de vele landen die de USD gekoppeld hebben aan hun eigen munt mee de afgrond ingaan. Denk daarbij aan de CAD van Canada. Zo zie je wat een klein land als Griekenland kan aanrichten. Dit komt omdat alles met elkaar verweven is als een grote brei spaghetti. Dat was ook de reden dat een schuldencrisis in Duitsland en Japan destijds de hele wereld in oorlog kon zetten. Die dreiging is nu wel wat minder omdat de wereld nu iets anders in elkaar steekt. Maar dan nog, een nieuwe grote schuldencrisis zoals in 2008 blijft boven de markten hangen en komt om de paar jaar weer terug. Er hoeft hierin ook maar iets mis te gaan en goud en zilver kunnen opnieuw door het dak.
De 4e factor die de prijzen van edelmetaal ernstig verstoorden was de hoge volatiliteit. Iets wat hoog volatiel is werd door beleggers niet meer als veilige hedge gezien. Het wordt dan een probleem op zichzelf. Beleggers haakten dan ook massaal af op de volatiliteit. Enerzijds door angst en onvoorspelbaarheid van die volatiliteit, anderzijds door het wegvallen als veilige hedge. Goud en zilver werden een speelbal van de markten. Dat kon gebeuren omdat goud en zilver in papieren derivaten verpakt werden zoals opties, ETF’s en futures. Door afwisselend short en long te gaan verhoog je de volatiliteit enorm.
De volgende factor die nu een rol speelt op de prijzen is de aankondiging van opperhoofd Yellen van de FED om de rente te normaliseren, te beginnen met de eerste renteverhoging in september. Daarop wordt goud en zilver natuurlijk ook minder interessant. Hogere rente drukt de goud- en zilverprijs.
Met aanhoudend te lage inflatie is de schuldenberg ook in Nederland niet houdbaar voor langere termijn. De hele Eurozone zakt zodoende weg richting Grieks drama.
Toch blijven we nog langdurig in onzekerheid leven omdat de schuldencrisis niet voorbij is, maar steeds opnieuw wordt vooruitgeschoven. Dat schulden sinds 2009 nogmaals met 30% toenamen om de economie draaiende te houden, zegt alles over het probleem dat nog komen kan. Staatsschuld als schuld t.o.v. GDP blijft hard stijgen. De VS zit al over de 100% en Europa is daar ook al niet ver meer vandaan. Japan groeide door tot 277% van GDP waar het in 2009 als eerste door de 100% zakte. Als de rente écht zou aantrekken is dit het volgende probleem. Zolang de rente laag blijft is dit te dragen en modderen we gewoon verder.
Tijden veranderen voortdurend en omdat zoveel factoren een rol spelen in economie en financiële markten, weten we nooit wat er precies gebeurt als er een volgende zware recessie, of misschien wel depressie, zich voordoet. Er is ook niemand die dat in de hand heeft, ook centrale banken niet. Daarvoor zijn de financiële markten te groot en te wereldwijd geworden. Daarom blijft fysiek goud en zilver als hedge van zo’n 20% op het geldelijk vermogen een verstandige keuze, ondanks de bearmarket van het moment.
Heel waarschijnlijk komt het grootste gevaar vanuit de politiek. Die zitten in het nauw en katten in het nauw kunnen rare sprongen maken. Extreem links doet het altijd heel goed als mensen door te hoge staatsschulden en te hoge belastingdruk straatarm worden. Er worden dan andere oorzaken en vooral “daders” gezocht die de aandacht van hun eigen wanbeleid moeten afwenden. Dit zie ik de laatste jaren wel sterk toenemen. Dit is niet nieuw want dit gebeurde ook tijdens de eindfase van de vorige rentecyclus (3e Kondratieff cyclus) in o.a. China waarmee Mao Zedong de macht greep. Een dergelijke politiek kreeg onlangs ook in Griekenland vaste grond onder de voeten. Er zijn erg veel soortgelijke voorbeelden in de geschiedenis waar wanbeleid en schulden van de overheid leidde tot totalitair bewind of communisme. We zijn er op dit gebied nog lang niet. Hoewel het wel geruststellend was dat Brussel een extreem links en communistisch beleid in Griekenland niet toestond. Het hoort natuurlijk ook niet in de EU thuis. Maar de ontwikkeling zaagt al stevig aan de poten van onze maatschappij en welvaart. Mocht het toch ooit zulke kant opgaan, zoals beleggingen en bezit nationaliseren of zwaar belasten, ook dan zit je met fysiek goud en zilver op rozen.
Schuld blijft toenemen, terwijl rente en inflatie afnemen, geheel op rekening van deflationaire krachten. Op renteverhoging wordt dit onbetaalbaar.
Tijdens het schrijven kwam er ook nog positief nieuws uit de wereld van edelmetaal. De mijnbouw kondigden tienduizenden ontslagen aan wereldwijd. Veel mijnen gaan zelfs sluiten. Dit was te verwachten omdat de goud- zilverprijs áán tot ver onder de mijnkosten zaten. Met de gestegen USD en gedaalde olieprijs kwamen die mijnkosten wel wat lager te liggen, maar zelfs dit was niet voldoende. De lowgrade mijnen gaan definitief dicht. De productie gaat dus fors afnemen het komende jaar, en dit gaat de nieuwe bodem zetten. Als de vraag op zeker moment weer aantrekt, blijven de mijnen dicht. Een eenmaal gesloten mijn kun je niet meer openmaken. De opstartkosten zijn te hoog, ook voor pitmijnen, plus ondergrondse mijnen lopen vol water. Enkel de combo-mijnen (koper/goud en zink/nikkel/zilver) zullen nog blijven draaien. Hoewel de koperproductie nu ook zwaar onder vuur ligt door de weggevallen vraag. Houd de publicaties van BHP en Freeport maar eens in de gaten. Mocht de vraag naar goud en zilver dus ooit weer fors toenemen, dan kun je veel grotere prijsuitslagen verwachten.
Disclaimer: Dit artikel is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.