Groot, groter, grootst. 2016 is vermoedelijk de grootste en waarschijnlijk de laatste in de lijn recessies in wintertijd van de rentecyclus. Waarom hoort dit bij elkaar? Daarvoor kijken we wat er zoal gebeurde vanaf 2000. 2000 begon met een gigantische beurscrash met daarop een grote diepe recessie, vergelijkbaar met 1929. Het had letterlijk dezelfde reden, schulden stegen boven een bepaald punt waarop een normale voortgang van de economie niet meer mogelijk was. We hadden allemaal op te grote voet geleefd, gebaseerd op schulden. Dit gold voor zowel burgers, overheden als bedrijfsleven. Het gevolg was desinflatie en steeds lagere rentes. Greenspan had in 2000 het plan doorgevoerd om dan maar onbeperkt leningen te gaan verstrekken. Het werd banken vrijgegeven om elke zwerver een hypotheek te verstrekken. De controle op banken werd zelfs compleet afgeschaft door de FED, ECB en alle Centrale Banken waar ter wereld ook. De meest raarste en fraudeleuze financiële constructies werden goedgekeurd door de toezichthouders, de centrale banken, en dus vlogen die als paddenstoelen uit de grond. Zoals bijvoorbeeld de junkhypotheken verpakt als beleggingsfondsen. Dit moest natuurlijk wel fout lopen en dat zagen we met het omvallen van Leman Brothers en de miljarden staatssteun aan hypotheekbanken Freddie Mac en Fannie Mae. Die bubbel knapte in oktober 2008. Gevolg was de grootste beurscrashes aller tijden wereldwijd. De AEX zakte van 700 punten in 2000 naar 187 punten in 2009. Ondertussen was sinds 2000 de rente en inflatie gewoon doorgezakt.
Vanaf 2008 liet men de rente extreem hard zakken van 7% toen naar 0% nu. Met als doel het kaartenhuis van schulden opnieuw overeind te houden. Tegelijkertijd drukte men zoveel mogelijk geld en strooide dit in de markten, de zogenaamde QE’s. Om het omvallende kaartenhuis alsnog even hoog te houden gingen overheden op die lage rente zoveel mogelijk extra schulden maken. In getallen tussen 100% tot 200% extra staatsschuld sinds 2008. Nu het kaartenhuis in 2015 alsnog dreigde om te vallen onder de schuldenlast ging men de rente negatief maken, de zogenaamde NIRPs. Eerst op de geldmarkt (tot 6 maanden) en nu trekt men het door op de kapitaalmarkt (langer dan 6 maanden). Veel landen hebben al negatieve rente tot aan de 10 jaars staatsleningen toe. Vooral negatieve rente op de kapitaalmarkt is erg gevaarlijk. Hierin zitten pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en spaarrekeningen bij banken. Het complete verdienmodel van banken is hiermee verdwenen. Dit zien we nu duidelijk aan de koersen van bankaandelen.
We kunnen erop wachten tot de banken opnieuw gaan omvallen. Ook dit kon niet lang duren, en daarmee komen we aan in 2016. Het kaartenhuis is heel zwaar aan het wankelen. Sinds 2000 daalde de inflatie onafgebroken (met uitzondering van de invoering Euro). Zo zwaar zelfs dat steeds meer landen langdurig in deflatie belanden. In de eurozone is dat vooral zuid Europa. Dit maakt schulden op termijn onhoudbaar. De crisis vanaf 2000 tot nu hoort in z’n geheel toe aan de 20 jarige periode die in de cyclus winter genoemd wordt. Een 20 jarige dalende trend op basis van schulden. Op papier zou het dus rond 2020 over moeten zijn, maar door het alsmaar oprekken vanaf Greenspan kan het ook veel langer duren. Dit noemen we dan “kicking the can down the road”. Deze periode van dalende welvaart door schulden kan alleen maar gestopt worden door het hele systeem te saneren. Hoe dit zal gebeuren weet niemand. In elke winterperiode van elke cyclus (dit is de 4e) zie je regelmatig heftige oplevingen, zodat het lijkt of alles weer onder controle is. Daardoor lijkt het geheel niet samen te hangen, maar dat is misleiding. Voor je het weet steekt er ergens wel weer een nieuwe schuldencrisis de kop op. Dit blijft komen en deze worden steeds dieper en ernstiger.
Anders dan 2000 en 2008 zal deze recessie niet voorafgaan door een zware beurscrash. Daarvoor zitten er niet genoeg particulieren in de markt. Dit om meerdere redenen, 1. de grote middenklasse is veel kleiner nu, 2. aandelen zijn nu voor velen een no-go zone geworden door de hoge volatiliteit, 3. men zag steeds te vaak het onheil in schulden zoals 2x een Eurocrisis op o.a. Griekenland welke nooit opgelost werden. Kortom, het vertrouwen in de economie is heel veel lager dan in 2000 en 2008. Maar dit maakt de situatie zeker niet minder erg. Wat we gaan zien is een langzame en langdurige bearmarket.
2016
Alles gaat goed zolang er maar economische groei is op wereldniveau. Elke 3 a 4 jaar krijgen we een kleine crisis, ook wel de voorraadcrisis genoemd. Dit is de overproductie die uit de markt moet lopen. Maar elke 7 a 8 jaar krijg je een grote crisis. Dit is heel normaal en zelfs heel gezond. Het zet overproductie weer op normaal en het filtert de slechte bedrijven uit de markten. Zulk soort recessie herstelt zich altijd weer snel doordat de rente daalt, de inflatie afneemt en de krapte op de arbeidsmarkt weer afneemt tot normaal. Maar nu de rente al negatief is, kan deze crisis zich niet zomaar herstellen. Het gevaar is nu dat we langdurig door blijven draaien in de neerwaartse spiraal. Dit noemt men dan een depressie. Het probleem van een grote recessie is niet, zoals velen denken, een economisch probleem. Overheden zijn het probleem. De inkomsten van overheden dalen dan met een grote hefboom en de uitgaven eveneens op een hefboom. Dit gaat dubbel op. Dat is de reden dat centrale banken een recessie proberen weg te manipuleren door het geld waardeloos proberen te printen (inflatie opjagen). Wat we nu gaan zien is dat dit nu niet meer kan. Schulden spelen dan enorm op in dit soort situaties waarbij staatsfaillissementen aan te pas komen. Dit zagen we al eerder in Japan en Duitsland vlak voor WO2. Dit hoort bij het einde van de lange termijn cyclus (80 jaar), de Kondratieff-cyclus ofwel rentecyclus. Als rente eenmaal op nul is aanbeland bij zoveel schulden, kan het nooit meer omhoog. Immers, bij zoveel schulden en rentestijging kan de rentelast niet meer opgebracht worden waarop faillissementen volgen waarin vooral overheden betrokken raken. In zulke situaties bracht in het verleden oorlog de oplossing omdat er daarna een grote reset plaats kon vinden en valuta ongeldig verklaard kon worden (zoals in 1949). Nieuwe valuta zet dan alles weer op nul waarna het systeem weer 80 jaar vooruit kan. Schulden en bezit worden dan tegen elkaar weggestreept. Naast stijgende schulden, en inzakkende economie, neemt ook de geopolitieke onrust in de wereld snel toe. Onrust kan helemaal uit de hand lopen wanneer de welvaart nog verder wordt aangetast. Mensen in armoede hollen snel achter verkeerde leiders aan. Vaak richting communisme/socialisme waarin we de grootste massamoordenaars en armoede van de geschiedenis aantreffen. Als we het punt bereiken waarin de opbouw van schulden niet meer verder kan, kan dit zomaar weer gebeuren op basis van pure wanhoop en armoede van de bevolking.
Wat de recessie van 2016 vooral anders maakt aan die van 2000 en 2008 is dat de centrale banken geen middelen zoals rentedaling, extra stimulering vanuit overheden en QE’s meer hebben om dit aan te pakken. De economie moet dit geheel uit eigen kracht doen. Met als extra tegenwind, de extreem hoge schulden in het systeem. Daarom kan dit de geschiedenis ingaan als de zwaarste recessie ooit.
Beleggen in zulke tijden
Rente wordt negatief en overheden verhogen steeds meer de vermogensbelastingen. Dit vernietigt niet alleen ieders persoonlijk vermogen en pensioen, maar vaagt de middenklasse compleet van de kaart. Deze “diefstal” van de overheden op de burgers creëert een steeds grotere arme onderklasse die van uitkeringen en voedselbanken moeten gaan leven, waar dezelfde mensen voorheen tot de rijke middenklasse behoorden. Uitkeringen die juist door de steeds kleiner wordende middenklasse moeten worden opgebracht. De middenklasse die door overheden vernietigd werd door steeds hogere belastingdruk, welke ook nog eens hogere werkloosheid tot gevolg heeft. Dit laatste omdat mensen geen geld meer over houden om bij o.a. V&D te gaan winkelen. Een sociale onderklasse zal uiteindelijk door steeds meer staatsschulden worden gedragen en steeds minder door de economie.
Door de negatieve rente is het onvermijdelijk geworden om op termijn cash geld af te schaffen. De winstgevende oude sok sparen en zwarte geld economie verdwijnt dan. Als dat gebeurt kunnen fysiek goud en zilver wel eens als een raket omhoog vliegen. De run hierop zal enorm zijn. Wie weet gaat dit juist het nieuwe zwarte geldsysteem worden naast het digitale betalingsverkeer. De kans daarop acht ik heel erg groot. Want de zwart geld economie krijg je niet weg. Beunhazerij, drugshandel, hoerenloperij, criminaliteit, enzovoorts, kan alleen maar draaien op zwart geld. Dit laat zich nooit en te nimmer van de kaart vegen. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om gouden en zilveren munten jaarlijks aan de fiscus op te geven als vermogen. De overheid plukt daar dan elk jaar 0,8% vanaf. Maar omdat deze belasting pure diefstal is, kun je met fysiek edelmetaal de illegale weg kiezen en het niet opgeven bij de fiscus. Officieel mag het dus niet, maar hoeveel mensen geven dit netjes op als belasting box 3 zo fors omhoog gaat? In het nieuwe andere geldsysteem, wat ongetwijfeld komt, vindt edelmetaal echt wel zijn weg. Kwestie van lange adem. Die keuze heb je met fysiek edelmetaal wat je met alle andere beleggingen niet hebt. Ook niet met edelmetaal trackers. Dit zal altijd onder controle van de graaiende overheid blijven. Als cash geld verdwijnt, dan kun je er donder op zeggen dat onteigenen van edelmetaal door de overheid gaat plaatsvinden net als dat in de jaren 30 gebeurde. De vraag is en blijft, durft men het aan om cash af te schaffen? Hoe dan ook, het komt wel dichterbij. In de rapporten van de Centrale banken staat te lezen dat er nu steeds meer cash geld in omloop komt. Een sterk stijgende trend zelfs. De oude sok spaarder is dus weer helemaal terug van weggeweest. Dit omdat de overheid een steeds groter deel van je vermogen en pensioen opeist. Voor veel mensen is die grens echt wel bereikt. De nieuwe plannen van de overheid beslaan een rendementsheffing van 4% per jaar i.p.v. 0,8%. Vroeg of laat lever je toch alles in bij de overheid. Dan heb ik het nog niet eens gehad over de pensioenen die ook leeggeroofd worden door de negatieve rentes. Eerst door extreme belastingverhogingen de bevolking straatarm maken zodat ze niks meer in winkels kunnen kopen, om dan vervolgens de ontslagen winkeliers ondersteunen met miljarden overheidssteun, die vervolgens weer extra opgebracht moet worden door extra belastingverhogingen. Zo krom kan het zijn. Zo kennen we de politiek weer uit bepaalde hoek. Misschien krijgen we dan nu het kwartje van Asscher?
Goud en zilver
Fysiek edelmetaal doet het altijd uitstekend in barre slechte tijden. Over de hele lange termijn doet goud en zilver het altijd wel goed. Maar goud en zilver zal niet altijd stijgen op korte en middellange termijnen. Het raakte in 2012 ook al eens zwaar overgekocht na een parabolische stijging. Daarbij zitten we ook nog met de papierhandel die de prijs beïnvloed. Om dit op te vangen kun je een trucje uithalen. Als goud en zilver extreem hoog staan, kun je long put opties kopen op de trackers GLD en SLV. Put opties met een looptijd van 2 a 3 jaar en een strike rond de huidige prijs (ATM). Alles wat fysiek goud en zilver dan zakt in prijs, komt erbij in de put opties. Daar pas je van tijd tot tijd de “stop loss” op aan waarmee je de winsten op safe kunt vastklikken. Hiermee profiteer je maximaal van fysiek goud en zilver. Heb je een beetje inzicht in grafieken lezen, dan kun je dit spelletje ook voor de kortere termijnen uithalen. Zodoende profiteer je toch van de vele voordelen van fysiek bezit van goud en zilver. Tegelijkertijd heb je een bescherming op prijsdalingen. Plus je profiteert mee in de papierhandel. Maar een klein beetje kennis van opties is wel vereist. Als je geen zin hebt om je daarin te verdiepen moet je niet aan opties wagen. Je dobbert dan wel mee in de grillen van de volatiliteit en markten, wat overigens op lange termijn altijd weer goed komt.
Wat beleggen in aandelen betreft is het wachten op de totale instorting van China die zal bezwijken onder hun schulden, ook al vertellen ze ons dit nu nog niet. Hoewel op dit moment Japan nog veel harder aan het instorten is. Ook op schulden overigens. Vele kanaries in de kolenmijnen zijn inmiddels al morsdood. Dit zijn o.a. de koperprijs, olieprijs, Baltic Dry index en DJ transport, bankaandelen, spreads op junkbonds, stijgende CDS’s, zware terugval industriële productie Japan en China, en nog vele kanaries meer. Volgens mij zijn de kanaries nu wel op. De enigen die nog toeteren in de uitgestorven kolenmijnen zijn Yellen en Draghi. Maar deze wereld vergaat niet. Korte en langere heftige herstelperiodes van aandelen komen er regelmatig, vooral in een bearmarket. Het is kort erin en eruit. Ofwel het schakelen tussen long en short. Dit laatste kun je aflezen aan de hoge volatiliteit van deze markten, want steeds meer beleggers doen dit in bearmarket. En natuurlijk is het weer handenwrijvend uitkijken naar de bodem van de bearmarket waarop de woekerwinsten weer voor het oprapen liggen.
Hoewel deze grafiek gaat tot 2010, is duidelijk te zien dan de bearmarket al in 2000 begon. Je ziet de lagere toppen en lagere bodems. Hieraan kun je zien dat de traditionele naked “buy and hold” niet werkt in de winter van de Kondratieff cyclus. Toch kon je goed geld verdienen tussen 2003 en 2008, en van 2009 tot op heden. Dan spreek je toch echt over 100% tot 200% marges.
Duidelijk is te zien dat de dalende trend is ingezet vanaf december 2015. Een langzamere daling met periodes van fors herstel in een downtrendkanaal. Steeds opnieuw zie je lagere toppen en bodems, het kenmerk van een bearmarket.
Aan deze grafiek kun je zien dat in een aandelen bearmarket de goudprijs tegendraads reageert. De veilige haven t.o.v. aandelen en lage rente op obligaties. Wat vooral opvalt is de mooie ronde bodem over 2 maanden. Het meest betrouwbare bodemsignaal. Hierop volgde een parabolische stijging, vaak minder gunstig. Een parabolische stijging houdt nooit stand. Dit moet eerst weer een nieuwe bodem vinden voordat dit weer omhoog kan. Toch corrigeerde de parabool niet echt. Er vormde zich een kleine triangle, ook wel flag genoemd. Dit is een vaag teken want dit kan altijd 2 kanten op. Beleggers wachten dan af. Maar als het dan uitbreekt gaat het ook hard. Plus, nog belangrijker, zulke uitbraak zet altijd de trend. Gelukkig brak dit naar boven uit wat aangeeft dat goud supersterk in de markt ligt. Een terugval tot aan de eerder geplaatste bodem is hiermee vrijwel uitgesloten. Juist omdat dit soort ronde bodems zo krachtig zijn. Bij de parabolische beweging staat het vast dat goud uiterst volatiele bewegingen zal gaan laten zien voor de rest van 2016. Laat je hierdoor niet misleiden, de trend is duidelijk omhoog. Het goede nieuws is wel dat goud en zilver wel degelijk de kracht en aandacht van beleggers geniet. Iets waaraan de laatste jaren getwijfeld werd. Dus de toon voor een verdere stijging op langere termijn is echt wel gezet.
Wat zilver betreft ligt de prijs altijd wat gecompliceerder omdat hierin industriële groei ook een rol speelt. Meestal als de trend van goud eenmaal gezet is en ook krachtig is, volgt zilver enige tijd later. Een ratio goud/zilver van 16 zal je niet meer zien, maar de ratio, die nu op bijna 80 staat, zal bijna zeker fors omlaag gaan. Misschien tikt deze de 40 nog wel aan, maar dan zijn we wel een jaartje verder.
Tenslotte nog een heel goed interview tussen Jan Roos en Arnold Karskens. Gesprek op hoog niveau over o.a. de rol van de huidige massamedia. Twee journalisten uitgekotst door de staatsomroep (NPO) omdat ze weigeren leugens te verkopen.
Hieronder de spiraal die verderop in het jaar weer helemaal op de agenda komt te staan. Want dit is wat er gebeurt in een economische crisis.
Disclaimer: Dit artikel is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
Groot, groter, grootst. 2016 is vermoedelijk de grootste en waarschijnlijk de laatste in de lijn recessies in wintertijd van de rentecyclus. Waarom hoort dit bij elkaar? Daarvoor kijken we wat er zoal gebeurde vanaf 2000. 2000 begon met een gigantische beurscrash met daarop een grote diepe recessie, vergelijkbaar met 1929. Het had letterlijk dezelfde reden, schulden stegen boven een bepaald punt waarop een normale voortgang van de economie niet meer mogelijk was. We hadden allemaal op te grote voet geleefd, gebaseerd op schulden. Dit gold voor zowel burgers, overheden als bedrijfsleven. Het gevolg was desinflatie en steeds lagere rentes. Greenspan had in 2000 het plan doorgevoerd om dan maar onbeperkt leningen te gaan verstrekken. Het werd banken vrijgegeven om elke zwerver een hypotheek te verstrekken. De controle op banken werd zelfs compleet afgeschaft door de FED, ECB en alle Centrale Banken waar ter wereld ook. De meest raarste en fraudeleuze financiële constructies werden goedgekeurd door de toezichthouders, de centrale banken, en dus vlogen die als paddenstoelen uit de grond. Zoals bijvoorbeeld de junkhypotheken verpakt als beleggingsfondsen. Dit moest natuurlijk wel fout lopen en dat zagen we met het omvallen van Leman Brothers en de miljarden staatssteun aan hypotheekbanken Freddie Mac en Fannie Mae. Die bubbel knapte in oktober 2008. Gevolg was de grootste beurscrashes aller tijden wereldwijd. De AEX zakte van 700 punten in 2000 naar 187 punten in 2009. Ondertussen was sinds 2000 de rente en inflatie gewoon doorgezakt.
Vanaf 2008 liet men de rente extreem hard zakken van 7% toen naar 0% nu. Met als doel het kaartenhuis van schulden opnieuw overeind te houden. Tegelijkertijd drukte men zoveel mogelijk geld en strooide dit in de markten, de zogenaamde QE’s. Om het omvallende kaartenhuis alsnog even hoog te houden gingen overheden op die lage rente zoveel mogelijk extra schulden maken. In getallen tussen 100% tot 200% extra staatsschuld sinds 2008. Nu het kaartenhuis in 2015 alsnog dreigde om te vallen onder de schuldenlast ging men de rente negatief maken, de zogenaamde NIRPs. Eerst op de geldmarkt (tot 6 maanden) en nu trekt men het door op de kapitaalmarkt (langer dan 6 maanden). Veel landen hebben al negatieve rente tot aan de 10 jaars staatsleningen toe. Vooral negatieve rente op de kapitaalmarkt is erg gevaarlijk. Hierin zitten pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en spaarrekeningen bij banken. Het complete verdienmodel van banken is hiermee verdwenen. Dit zien we nu duidelijk aan de koersen van bankaandelen.
We kunnen erop wachten tot de banken opnieuw gaan omvallen. Ook dit kon niet lang duren, en daarmee komen we aan in 2016. Het kaartenhuis is heel zwaar aan het wankelen. Sinds 2000 daalde de inflatie onafgebroken (met uitzondering van de invoering Euro). Zo zwaar zelfs dat steeds meer landen langdurig in deflatie belanden. In de eurozone is dat vooral zuid Europa. Dit maakt schulden op termijn onhoudbaar. De crisis vanaf 2000 tot nu hoort in z’n geheel toe aan de 20 jarige periode die in de cyclus winter genoemd wordt. Een 20 jarige dalende trend op basis van schulden. Op papier zou het dus rond 2020 over moeten zijn, maar door het alsmaar oprekken vanaf Greenspan kan het ook veel langer duren. Dit noemen we dan “kicking the can down the road”. Deze periode van dalende welvaart door schulden kan alleen maar gestopt worden door het hele systeem te saneren. Hoe dit zal gebeuren weet niemand. In elke winterperiode van elke cyclus (dit is de 4e) zie je regelmatig heftige oplevingen, zodat het lijkt of alles weer onder controle is. Daardoor lijkt het geheel niet samen te hangen, maar dat is misleiding. Voor je het weet steekt er ergens wel weer een nieuwe schuldencrisis de kop op. Dit blijft komen en deze worden steeds dieper en ernstiger.
Anders dan 2000 en 2008 zal deze recessie niet voorafgaan door een zware beurscrash. Daarvoor zitten er niet genoeg particulieren in de markt. Dit om meerdere redenen, 1. de grote middenklasse is veel kleiner nu, 2. aandelen zijn nu voor velen een no-go zone geworden door de hoge volatiliteit, 3. men zag steeds te vaak het onheil in schulden zoals 2x een Eurocrisis op o.a. Griekenland welke nooit opgelost werden. Kortom, het vertrouwen in de economie is heel veel lager dan in 2000 en 2008. Maar dit maakt de situatie zeker niet minder erg. Wat we gaan zien is een langzame en langdurige bearmarket.
2016
Alles gaat goed zolang er maar economische groei is op wereldniveau. Elke 3 a 4 jaar krijgen we een kleine crisis, ook wel de voorraadcrisis genoemd. Dit is de overproductie die uit de markt moet lopen. Maar elke 7 a 8 jaar krijg je een grote crisis. Dit is heel normaal en zelfs heel gezond. Het zet overproductie weer op normaal en het filtert de slechte bedrijven uit de markten. Zulk soort recessie herstelt zich altijd weer snel doordat de rente daalt, de inflatie afneemt en de krapte op de arbeidsmarkt weer afneemt tot normaal. Maar nu de rente al negatief is, kan deze crisis zich niet zomaar herstellen. Het gevaar is nu dat we langdurig door blijven draaien in de neerwaartse spiraal. Dit noemt men dan een depressie. Het probleem van een grote recessie is niet, zoals velen denken, een economisch probleem. Overheden zijn het probleem. De inkomsten van overheden dalen dan met een grote hefboom en de uitgaven eveneens op een hefboom. Dit gaat dubbel op. Dat is de reden dat centrale banken een recessie proberen weg te manipuleren door het geld waardeloos proberen te printen (inflatie opjagen). Wat we nu gaan zien is dat dit nu niet meer kan. Schulden spelen dan enorm op in dit soort situaties waarbij staatsfaillissementen aan te pas komen. Dit zagen we al eerder in Japan en Duitsland vlak voor WO2. Dit hoort bij het einde van de lange termijn cyclus (80 jaar), de Kondratieff-cyclus ofwel rentecyclus. Als rente eenmaal op nul is aanbeland bij zoveel schulden, kan het nooit meer omhoog. Immers, bij zoveel schulden en rentestijging kan de rentelast niet meer opgebracht worden waarop faillissementen volgen waarin vooral overheden betrokken raken. In zulke situaties bracht in het verleden oorlog de oplossing omdat er daarna een grote reset plaats kon vinden en valuta ongeldig verklaard kon worden (zoals in 1949). Nieuwe valuta zet dan alles weer op nul waarna het systeem weer 80 jaar vooruit kan. Schulden en bezit worden dan tegen elkaar weggestreept. Naast stijgende schulden, en inzakkende economie, neemt ook de geopolitieke onrust in de wereld snel toe. Onrust kan helemaal uit de hand lopen wanneer de welvaart nog verder wordt aangetast. Mensen in armoede hollen snel achter verkeerde leiders aan. Vaak richting communisme/socialisme waarin we de grootste massamoordenaars en armoede van de geschiedenis aantreffen. Als we het punt bereiken waarin de opbouw van schulden niet meer verder kan, kan dit zomaar weer gebeuren op basis van pure wanhoop en armoede van de bevolking.
Wat de recessie van 2016 vooral anders maakt aan die van 2000 en 2008 is dat de centrale banken geen middelen zoals rentedaling, extra stimulering vanuit overheden en QE’s meer hebben om dit aan te pakken. De economie moet dit geheel uit eigen kracht doen. Met als extra tegenwind, de extreem hoge schulden in het systeem. Daarom kan dit de geschiedenis ingaan als de zwaarste recessie ooit.
Beleggen in zulke tijden
Rente wordt negatief en overheden verhogen steeds meer de vermogensbelastingen. Dit vernietigt niet alleen ieders persoonlijk vermogen en pensioen, maar vaagt de middenklasse compleet van de kaart. Deze “diefstal” van de overheden op de burgers creëert een steeds grotere arme onderklasse die van uitkeringen en voedselbanken moeten gaan leven, waar dezelfde mensen voorheen tot de rijke middenklasse behoorden. Uitkeringen die juist door de steeds kleiner wordende middenklasse moeten worden opgebracht. De middenklasse die door overheden vernietigd werd door steeds hogere belastingdruk, welke ook nog eens hogere werkloosheid tot gevolg heeft. Dit laatste omdat mensen geen geld meer over houden om bij o.a. V&D te gaan winkelen. Een sociale onderklasse zal uiteindelijk door steeds meer staatsschulden worden gedragen en steeds minder door de economie.
Door de negatieve rente is het onvermijdelijk geworden om op termijn cash geld af te schaffen. De winstgevende oude sok sparen en zwarte geld economie verdwijnt dan. Als dat gebeurt kunnen fysiek goud en zilver wel eens als een raket omhoog vliegen. De run hierop zal enorm zijn. Wie weet gaat dit juist het nieuwe zwarte geldsysteem worden naast het digitale betalingsverkeer. De kans daarop acht ik heel erg groot. Want de zwart geld economie krijg je niet weg. Beunhazerij, drugshandel, hoerenloperij, criminaliteit, enzovoorts, kan alleen maar draaien op zwart geld. Dit laat zich nooit en te nimmer van de kaart vegen. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om gouden en zilveren munten jaarlijks aan de fiscus op te geven als vermogen. De overheid plukt daar dan elk jaar 0,8% vanaf. Maar omdat deze belasting pure diefstal is, kun je met fysiek edelmetaal de illegale weg kiezen en het niet opgeven bij de fiscus. Officieel mag het dus niet, maar hoeveel mensen geven dit netjes op als belasting box 3 zo fors omhoog gaat? In het nieuwe andere geldsysteem, wat ongetwijfeld komt, vindt edelmetaal echt wel zijn weg. Kwestie van lange adem. Die keuze heb je met fysiek edelmetaal wat je met alle andere beleggingen niet hebt. Ook niet met edelmetaal trackers. Dit zal altijd onder controle van de graaiende overheid blijven. Als cash geld verdwijnt, dan kun je er donder op zeggen dat onteigenen van edelmetaal door de overheid gaat plaatsvinden net als dat in de jaren 30 gebeurde. De vraag is en blijft, durft men het aan om cash af te schaffen? Hoe dan ook, het komt wel dichterbij. In de rapporten van de Centrale banken staat te lezen dat er nu steeds meer cash geld in omloop komt. Een sterk stijgende trend zelfs. De oude sok spaarder is dus weer helemaal terug van weggeweest. Dit omdat de overheid een steeds groter deel van je vermogen en pensioen opeist. Voor veel mensen is die grens echt wel bereikt. De nieuwe plannen van de overheid beslaan een rendementsheffing van 4% per jaar i.p.v. 0,8%. Vroeg of laat lever je toch alles in bij de overheid. Dan heb ik het nog niet eens gehad over de pensioenen die ook leeggeroofd worden door de negatieve rentes. Eerst door extreme belastingverhogingen de bevolking straatarm maken zodat ze niks meer in winkels kunnen kopen, om dan vervolgens de ontslagen winkeliers ondersteunen met miljarden overheidssteun, die vervolgens weer extra opgebracht moet worden door extra belastingverhogingen. Zo krom kan het zijn. Zo kennen we de politiek weer uit bepaalde hoek. Misschien krijgen we dan nu het kwartje van Asscher?
Goud en zilver
Fysiek edelmetaal doet het altijd uitstekend in barre slechte tijden. Over de hele lange termijn doet goud en zilver het altijd wel goed. Maar goud en zilver zal niet altijd stijgen op korte en middellange termijnen. Het raakte in 2012 ook al eens zwaar overgekocht na een parabolische stijging. Daarbij zitten we ook nog met de papierhandel die de prijs beïnvloed. Om dit op te vangen kun je een trucje uithalen. Als goud en zilver extreem hoog staan, kun je long put opties kopen op de trackers GLD en SLV. Put opties met een looptijd van 2 a 3 jaar en een strike rond de huidige prijs (ATM). Alles wat fysiek goud en zilver dan zakt in prijs, komt erbij in de put opties. Daar pas je van tijd tot tijd de “stop loss” op aan waarmee je de winsten op safe kunt vastklikken. Hiermee profiteer je maximaal van fysiek goud en zilver. Heb je een beetje inzicht in grafieken lezen, dan kun je dit spelletje ook voor de kortere termijnen uithalen. Zodoende profiteer je toch van de vele voordelen van fysiek bezit van goud en zilver. Tegelijkertijd heb je een bescherming op prijsdalingen. Plus je profiteert mee in de papierhandel. Maar een klein beetje kennis van opties is wel vereist. Als je geen zin hebt om je daarin te verdiepen moet je niet aan opties wagen. Je dobbert dan wel mee in de grillen van de volatiliteit en markten, wat overigens op lange termijn altijd weer goed komt.
Wat beleggen in aandelen betreft is het wachten op de totale instorting van China die zal bezwijken onder hun schulden, ook al vertellen ze ons dit nu nog niet. Hoewel op dit moment Japan nog veel harder aan het instorten is. Ook op schulden overigens. Vele kanaries in de kolenmijnen zijn inmiddels al morsdood. Dit zijn o.a. de koperprijs, olieprijs, Baltic Dry index en DJ transport, bankaandelen, spreads op junkbonds, stijgende CDS’s, zware terugval industriële productie Japan en China, en nog vele kanaries meer. Volgens mij zijn de kanaries nu wel op. De enigen die nog toeteren in de uitgestorven kolenmijnen zijn Yellen en Draghi. Maar deze wereld vergaat niet. Korte en langere heftige herstelperiodes van aandelen komen er regelmatig, vooral in een bearmarket. Het is kort erin en eruit. Ofwel het schakelen tussen long en short. Dit laatste kun je aflezen aan de hoge volatiliteit van deze markten, want steeds meer beleggers doen dit in bearmarket. En natuurlijk is het weer handenwrijvend uitkijken naar de bodem van de bearmarket waarop de woekerwinsten weer voor het oprapen liggen.
Hoewel deze grafiek gaat tot 2010, is duidelijk te zien dan de bearmarket al in 2000 begon. Je ziet de lagere toppen en lagere bodems. Hieraan kun je zien dat de traditionele naked “buy and hold” niet werkt in de winter van de Kondratieff cyclus. Toch kon je goed geld verdienen tussen 2003 en 2008, en van 2009 tot op heden. Dan spreek je toch echt over 100% tot 200% marges.
Duidelijk is te zien dat de dalende trend is ingezet vanaf december 2015. Een langzamere daling met periodes van fors herstel in een downtrendkanaal. Steeds opnieuw zie je lagere toppen en bodems, het kenmerk van een bearmarket.
Aan deze grafiek kun je zien dat in een aandelen bearmarket de goudprijs tegendraads reageert. De veilige haven t.o.v. aandelen en lage rente op obligaties. Wat vooral opvalt is de mooie ronde bodem over 2 maanden. Het meest betrouwbare bodemsignaal. Hierop volgde een parabolische stijging, vaak minder gunstig. Een parabolische stijging houdt nooit stand. Dit moet eerst weer een nieuwe bodem vinden voordat dit weer omhoog kan. Toch corrigeerde de parabool niet echt. Er vormde zich een kleine triangle, ook wel flag genoemd. Dit is een vaag teken want dit kan altijd 2 kanten op. Beleggers wachten dan af. Maar als het dan uitbreekt gaat het ook hard. Plus, nog belangrijker, zulke uitbraak zet altijd de trend. Gelukkig brak dit naar boven uit wat aangeeft dat goud supersterk in de markt ligt. Een terugval tot aan de eerder geplaatste bodem is hiermee vrijwel uitgesloten. Juist omdat dit soort ronde bodems zo krachtig zijn. Bij de parabolische beweging staat het vast dat goud uiterst volatiele bewegingen zal gaan laten zien voor de rest van 2016. Laat je hierdoor niet misleiden, de trend is duidelijk omhoog. Het goede nieuws is wel dat goud en zilver wel degelijk de kracht en aandacht van beleggers geniet. Iets waaraan de laatste jaren getwijfeld werd. Dus de toon voor een verdere stijging op langere termijn is echt wel gezet.
Wat zilver betreft ligt de prijs altijd wat gecompliceerder omdat hierin industriële groei ook een rol speelt. Meestal als de trend van goud eenmaal gezet is en ook krachtig is, volgt zilver enige tijd later. Een ratio goud/zilver van 16 zal je niet meer zien, maar de ratio, die nu op bijna 80 staat, zal bijna zeker fors omlaag gaan. Misschien tikt deze de 40 nog wel aan, maar dan zijn we wel een jaartje verder.
Tenslotte nog een heel goed interview tussen Jan Roos en Arnold Karskens. Gesprek op hoog niveau over o.a. de rol van de huidige massamedia. Twee journalisten uitgekotst door de staatsomroep (NPO) omdat ze weigeren leugens te verkopen.
Hieronder de spiraal die verderop in het jaar weer helemaal op de agenda komt te staan. Want dit is wat er gebeurt in een economische crisis.
Disclaimer: Dit artikel is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.