Dat er een recessie komt, is een 100% zekerheid. Het hoort nu eenmaal in de bestaande cycli. Een recessie is gezond want het schoont de economie op waarna het weer gezond verder kan. Slechte bedrijven die de markten verstoren gaan failliet en de sterke gezonde bedrijven blijven over. Een recessie gaat van start op overproductie (voorraadcyclus) en meestal tegelijkertijd oververhitting van de economie. Van beide is op dit moment nog weinig sprake. De recessies van 2000 en 2008 waren van een andere aard. Die waren afkomstig van veel te hoge schulden. Natuurlijk wel samen met overdreven investeringen van zowel particulieren, bedrijven als overheden. Ieder van hen dacht dat bomen tot in de hemel groeiden. Dit verschijnsel zien we ook nu weer terug. Men blijft dit geloven. Als de economie iets terugzakt, dan blijven schulden overeind. Die gaan dan wel veel zwaarder drukken op een beetje minder inkomsten. Bedrijven en particulieren kunnen daarop failliet gaan. Failliet is overigens een ander woord voor “schuldsanering”. Want dat is precies wat er gebeurt bij een faillissement. Het probleem zijn de overheden omdat die niet failliet kunnen gaan, terwijl ze dat in principe wel zijn. Overheden hefbomen immers op zowel minder inkomsten als hogere uitgaven in tijden van recessie. Centrale banken gingen daarop de rente zwaar omlaag drukken door zelf overheidsobligaties op te kopen met vers geprint geld, de zogenaamde QE’s. Dit manipuleren van het aanbod van geld drukt natuurlijk de rente tot nul procent tot zelfs negatief. Je hoeft tenslotte aan schulden niet ten onder te gaan als je rente ontvangt voor je schulden. Duizenden en duizenden miljarden QE zijn er inmiddels uit het niets geprint. Zoveel zelfs, dat de balansen van de Centrale banken (ECB, FED, BOJ, enz.) eigenlijk alleen nog maar bestaan uit overheidsschulden.
De ECB print nu nog steeds 70 miljard per maand uit het niets. Dit allemaal nog steeds om de schuldencrisis van 2008 te bestrijden. Desondanks zijn schulden tussen 50% en 100% toegenomen sinds 2008. Vooral bij overheden. Logisch dat hierop de rente helemaal niet omhoog kan. En op die gammele boel staat dan de volgende recessie voor de deur. Met rentes op bijna nul procent en centrale banken die enkel nog schulden op hun balans hebben staan. Het is als op een slagveld staan met een leger zonder kogels terwijl de vijand nadert. Om dit drama tegen te gaan hebben overheden en hun media zich ingespannen om iedereen te laten geloven dat alle bomen tot in de hemel groeien. Gooi maar met geld, ga maximaal lenen en investeren, dan komt alles wel goed, zo is de boodschap. Dat is precies wat overheden, bedrijven en particulieren nu aan het doen zijn. Om een voorbeeld te geven wat ikzelf meemaakte. In 2006 had ik een cursus in Rotterdam. Het was in een hagelnieuw kantoorpand. Twee hoge torens naast elkaar en het enige bedrijf wat erin zat was op verdieping 18 waar de cursus gegeven werd. Toen ik naar buiten keek, zag ik een grote bouwput waar opnieuw twee torens gebouwd werden. Een plaat ervoor met daarop “100.000 m2 kantoorruimte te huur”. Ik ben er in 2010 voor het laatst geweest en alle torens stonden toen nog steeds helemaal leeg inclusief de enorme parkeergarage die eronder ligt. Dat is precies wat er nu ook gebeurt. Niet alleen in de bouw, het gebeurt in vele sectoren. Zo ontstaan recessies. Het mag duidelijk zijn dat de extreem lage rente op dit moment de turbomotor is. Hoe groter de turbomotor nu, hoe erger het drama later. Nogmaals, een recessie is op zich niet erg. Maar de vorige twee en de komende recessie zijn op basis van schulden, en die zijn echt wel anders. Schuldencrisis hoort nu eenmaal bij de Kondratieff winter. Hierin vindt kapitaalvernietiging plaats door saneringen van ongekende omvang. Bij saneringen en schulden hoort natuurlijk deflatie. Iets wat een domino effect kan hebben over de hele economie heen. Want geldontwaarding maakt ook gezonde schulden onhoudbaar op termijn terwijl de waarde van de activa daalt. Op dit moment staan nog steeds 1 op de 3 hypotheken onder water.
Signalen recessie al zichtbaar
We weten met zekerheid dat er altijd weer een recessie aankomt, maar we weten nooit wanneer. Het is er opeens als niemand die verwacht. De komende recessie is een akelige omdat de rente al zo laag staat. Allereerst probeer je in te schatten wanneer de groei afzwakt en de economie over de top gaat. Vlak voor elke recessie staat altijd het consumenten- en ondernemersvertrouwen op het hoogste punt. We mogen aannemen dat dit nu het geval is. Vervolgens wordt er gekeken of het consumeren gaat afnemen. Dat kan gebeuren indien de wereld vol zit, de consument heeft alle leuke dingen al gekocht, of de consument heeft de koopkracht niet meer. Dit laatste kan gebeuren door belastingverhoging of indien de prijzen harder stijgen dan hun besteedbaar inkomen. Kijk hierbij eens naar de abnormale stijging van de huren de laatste jaren. Niet alleen in Europa, in GB en de VS zijn de huren nog heel veel harder gestegen. Heel veel harder dan de inflatie. Juist in deze tijd moet je vooral kijken naar de schuldopbouw van particulieren. Begin april kwamen de autoverkopen uit in enkele landen. In de VS was er een enorme daling in Q1 na 8 jaar onafgebroken stijging. Erger nog, het was een rechtstreeks gevolg van de wanbetaling op de “carloans”. Op zulk moment trappen financieringsmaatschappijen op de rem en krijg je nog moeilijk een lening. Daarop zullen er enige tijd later minder auto’s gebouwd gaan worden. Dit zien we nu. Niet alleen in de VS. Zuid Korea verkocht in Q1 7,7% minder auto’s. Ook daar de eerste daling in 8 jaar. Hetzelfde in Japan.
Nu is de vraag, is dit een tijdelijk dipje? Of zet dit door? Q2 heeft het antwoord. Hoe dan ook, dit is een belangrijk signaal. 2008 stond in het teken van het instorten van de hypotheekmarkt door overmatige hypotheekschuld. 2017 op de carloans? Vergis je niet in de bedragen. Bijna alle auto’s lopen op leningen tegenwoordig, en dat zijn er nogal wat. Sommige economen kijken naar de grondstofprijzen, en dan vooral naar koper. Maar ook deze cijfers kunnen heel volatiel zijn en valse signalen afgeven. Naast dit zijn er tegenwoordig dagelijks een enorme hoop economische cijfers. Een veelvoud van vroegere tijden. Sommige cijfers keren positief, andere negatief en sommige worden sterk verdraaid, gemanipuleerd of verzwegen. Tja, vindt daar maar eens je weg in. Dat is niet gemakkelijk. Daarom komt elke recessie totaal onverwachts voor de meeste mensen. Uitgekiende marketing methoden moet iedereen positief houden. Iets wat uitstekend lukt.
Wat moet je als belegger hiermee?
Het moeilijkste van beleggen is om te gaan met een recessie. Grote verliezen, dalende koersen op vrijwel alles, slechte nachtrust. Wat te doen? Alles verkopen? Houden? Of juist bijkopen? Over dit fenomeen zijn boekenkasten volgeschreven. De meest succesvolle strateeg is ongetwijfeld Warren Buffet. Die zegt, houden in elke recessie en rond het dieptepunt bijkopen. Daar zit zeker wat in. De AEX staat nu inclusief dividend toch wel 30% hoger dan in 2008, vlak voor de grote crash. Geldt ook voor goud. Goud stond vlak voor de schuldencrisis van 2008 op 950 USD. In 2017 op 1250. Ook ruim 30%. Mag je de inflatie van aftrekken, en die was sinds 2008 tot nu 10% in zowel USD als EUR. Blijft er toch mooi 20% over. En dat in een tijd van de grootste recessie ooit.
Naast de succesvolle strategie van Warren Buffet (houden en bijkopen op dieptepunt) heb je nog andere. Verkoop op de top en koop die 6 a 10 maanden later weer terug rond de bodem. Daar is ook een boekenkast vol van. Dit loopt voor de meeste beleggers niet goed af. Timing is heel veel moeilijker dan menigeen denkt. Timing is alleen “achteraf” heel gemakkelijk. Er zijn hele legers van beleggers die tijdens een normale correctie hun hele portfolio opruimden. Na het opruimen stegen de koersen nog 50% tot 100% hoger. Vervolgens kochten ze op die hogere koersen toch maar terug omdat ze bang waren de trein te missen. En toen ging het fout! Weten ongetwijfeld nog velen hier in 2011 met een goudprijs van 1920 en zilverprijs van 48. Op het goede moment timen kan heel winstgevend zijn, maar ben voorzichtig en blijf heel kort op de bal zitten. Een eenmaal verkeerd gekozen moment kun je niet meer terugdraaien. Toch is het ook zo dat vooral zilver een zware val kende eind 2008. Van 22 naar 8!! Op 22 verkopen en op 8 terugkopen klinkt simpel, maar doe het maar eens. Als de koers op 22 staat voorspellen alle analisten een koers van 44 binnen één jaar. Kijk maar eens of je dan gaat verkopen. Geloof me, NIET.
Als je toch wilt gaan timen, houd er dan rekening mee dat ook het dieptepunt vaak niet duidelijk zichtbaar is. Meestal duurt een daling van een recessie niet langer dan 6 maanden, zelfs die van 2008. Vanaf maart 2009 ging alles weer omhoog. De daling gaat keihard, de daar opvolgende stijging langzaam en langdurig en met vele hobbels. Het gevaar is de zogenaamde “dead cat bounce” welke menige belegger op het verkeerde gezet heeft. Koersen veren tussentijds weer sterk op om daarna dieper te gaan. Zoals een pingpongballetje stuitert. In de wiskunde heet dit Fibonacci. Een veelgebruikte indicator om succesvol bodems te berekenen in combinatie met de Elliott Wave.
De volgende strategie is een hele andere. Daar ben ik persoonlijk de grootste liefhebber van. Maar dan wel in combinatie met Warren Buffet. Dat is spreiden en evenwicht. Ook daar een boekenkast vol van. Je kunt hierin eventueel de methode van Brown in meenemen. En dat is elke 3 maanden de vier assets herwegen op weer vier maal 25%. De assets zijn aandelen, goud, obligaties en cash. Hier heb je al een mooie spreiding en het werkt bewezen ongekend goed in tijden van zware recessie. Wat edelmetaal betreft is zilver heel veel meer gevoeliger in slechte economische tijden dan goud. Dit komt omdat zilver voor 50% afhankelijk is als grondstof voor de industrie. Goud heeft dat niet. Vandaar dat zilver gigantisch hard kan dalen. In edelmetaal raad ik aan om te spreiden in goud én zilver. Niet al je geld op één paard inzetten. Bij aanvang van een recessie is obligaties natuurlijk de meest succesvolle gouden greep. Dat komt omdat je dan al zeker weet dat rente gaat dalen. Maar nu? Waar rente al zowat op nul staat? Helaas, die tijden zijn voorbij. Vergeet dus obligaties. Dat denken meer beleggers en dat is precies de reden waarom aandelen zo muurvast zitten op hoge koersen. Op flink wat cash zitten als recessie aanvangt is ook niet verkeerd. Je kunt dit geld immers inzetten als de bodem in zicht is. Dan komen we bij de meest moeilijke asset, aandelen. Op de top van een conjectuur, vermijd altijd mijnbouw en grondstoffen. Die krijgen verreweg de grootste klappen. Mijnbouw ging tot wel 90% onderuit in 2008. Ga voor een goede spreiding maar overweeg wat meer te gaan schuiven richting defensieve fondsen. Hoe meer de topvorming zichtbaar wordt, hoe meer defensief. Meestal is dat de voedingsindustrie. Vaak zien we die koersen al ruim van tevoren al fors oplopen. Kijk nu maar eens naar Wolters Kluwer en Unilever. Dus wees er vroeg bij. Dat juist die defensieve koersen al vroeg fors oplopen is niet voor niks. Vaak zie je dat sterke defensieve fondsen in een dalende trend gewoon doorstijgen. Uit die defensieve fondsen ga je op zoek naar bedrijven die groot en wereldwijd zijn en géén of weinig schulden hebben. Ook Apple hoort tegenwoordig tot die sterke defensieve fondsen. En zelfs Microsoft, al staat die nog als cyclisch. Waarschijnlijk zijn de eerste tekenen van recessie al heel binnenkort zichtbaar met de komst van de Q1 earnings. Die zullen nu extra belangrijk zijn.
Voor goud en zilver ben ik heel stellig. Ik verkoop niets. Houden, wat er ook gebeurt. Wel koop ik t.z.t. putopties op goud en zilver. Vooral op zilver omdat die de grootste klappen vangt.
Kom ik op de laatste strategie voor wat je doen kunt om je beleggingen te beschermen, opties. Opties en futures zijn uitstekend geschikt om een klapper van een recessie op te vangen. Zelfs om te keren in forse winsten. En dat zonder dat je ook maar iets verkoopt. Hier ga ik voor Warren Buffet, maar combineer dat met afschermen van koersdaling met behulp van opties. Ik ga daar niet dieper op in, maar raad iedereen aan om je daar in te verdiepen. Bij voorkeur met een van de vele cursussen die er zijn. Zet opties alleen in als je er goede kennis van genomen hebt. Als onervaren en ondeskundig belegger omgaan met opties kan leiden tot forse verliezen. Maar moeilijk is het niet. Iedereen kan het gemakkelijk leren. Zoals ik hierboven al schreef, dek ik zelfs mijn fysiek goud en zilver af met gekochte puts, als het er op aan komt. Om in een klap al je aandelen af te schermen kun je long call opties op de VXX (VIX) overwegen. Of long puts op SPX of AEX. De gecombineerde strategieën met opties die je erop los kunt laten is erg groot.
Maar voorlopig weten we nog steeds niet wanneer het fout gaat. Ook weten we niet óf goud en zilver wel mee gaan dalen. De vooruitzichten zijn in ieder geval erg goed voor edelmetaal. Voor het geval dat het gebeurt, moet je wel klaar zijn en je eigen strategie al op een rijtje hebben staan. Als je hierin gaat verdiepen als het drama al op volle gang is, dan ben je gegarandeerd te laat. Voor goud ben ik niet zo heel bang. Als er een crisis komt is dat zeker een schuldencrisis. In zulke crisis doet goud het altijd super goed. Een schuldencrisis is een totaal andere crisis dan we die kenden uit lente, zomer en herfsttijden van de K-cyclus. Vergelijk die dan ook niet met elkaar. Als er een crisis komt, dan is die van het kaliber 2000 of 2008. Houden is het advies voor goud, ook al krijgt het een klappertje mee.
Disclaimer: Dit artikel is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
Dat er een recessie komt, is een 100% zekerheid. Het hoort nu eenmaal in de bestaande cycli. Een recessie is gezond want het schoont de economie op waarna het weer gezond verder kan. Slechte bedrijven die de markten verstoren gaan failliet en de sterke gezonde bedrijven blijven over. Een recessie gaat van start op overproductie (voorraadcyclus) en meestal tegelijkertijd oververhitting van de economie. Van beide is op dit moment nog weinig sprake. De recessies van 2000 en 2008 waren van een andere aard. Die waren afkomstig van veel te hoge schulden. Natuurlijk wel samen met overdreven investeringen van zowel particulieren, bedrijven als overheden. Ieder van hen dacht dat bomen tot in de hemel groeiden. Dit verschijnsel zien we ook nu weer terug. Men blijft dit geloven. Als de economie iets terugzakt, dan blijven schulden overeind. Die gaan dan wel veel zwaarder drukken op een beetje minder inkomsten. Bedrijven en particulieren kunnen daarop failliet gaan. Failliet is overigens een ander woord voor “schuldsanering”. Want dat is precies wat er gebeurt bij een faillissement. Het probleem zijn de overheden omdat die niet failliet kunnen gaan, terwijl ze dat in principe wel zijn. Overheden hefbomen immers op zowel minder inkomsten als hogere uitgaven in tijden van recessie. Centrale banken gingen daarop de rente zwaar omlaag drukken door zelf overheidsobligaties op te kopen met vers geprint geld, de zogenaamde QE’s. Dit manipuleren van het aanbod van geld drukt natuurlijk de rente tot nul procent tot zelfs negatief. Je hoeft tenslotte aan schulden niet ten onder te gaan als je rente ontvangt voor je schulden. Duizenden en duizenden miljarden QE zijn er inmiddels uit het niets geprint. Zoveel zelfs, dat de balansen van de Centrale banken (ECB, FED, BOJ, enz.) eigenlijk alleen nog maar bestaan uit overheidsschulden.
De ECB print nu nog steeds 70 miljard per maand uit het niets. Dit allemaal nog steeds om de schuldencrisis van 2008 te bestrijden. Desondanks zijn schulden tussen 50% en 100% toegenomen sinds 2008. Vooral bij overheden. Logisch dat hierop de rente helemaal niet omhoog kan. En op die gammele boel staat dan de volgende recessie voor de deur. Met rentes op bijna nul procent en centrale banken die enkel nog schulden op hun balans hebben staan. Het is als op een slagveld staan met een leger zonder kogels terwijl de vijand nadert. Om dit drama tegen te gaan hebben overheden en hun media zich ingespannen om iedereen te laten geloven dat alle bomen tot in de hemel groeien. Gooi maar met geld, ga maximaal lenen en investeren, dan komt alles wel goed, zo is de boodschap. Dat is precies wat overheden, bedrijven en particulieren nu aan het doen zijn. Om een voorbeeld te geven wat ikzelf meemaakte. In 2006 had ik een cursus in Rotterdam. Het was in een hagelnieuw kantoorpand. Twee hoge torens naast elkaar en het enige bedrijf wat erin zat was op verdieping 18 waar de cursus gegeven werd. Toen ik naar buiten keek, zag ik een grote bouwput waar opnieuw twee torens gebouwd werden. Een plaat ervoor met daarop “100.000 m2 kantoorruimte te huur”. Ik ben er in 2010 voor het laatst geweest en alle torens stonden toen nog steeds helemaal leeg inclusief de enorme parkeergarage die eronder ligt. Dat is precies wat er nu ook gebeurt. Niet alleen in de bouw, het gebeurt in vele sectoren. Zo ontstaan recessies. Het mag duidelijk zijn dat de extreem lage rente op dit moment de turbomotor is. Hoe groter de turbomotor nu, hoe erger het drama later. Nogmaals, een recessie is op zich niet erg. Maar de vorige twee en de komende recessie zijn op basis van schulden, en die zijn echt wel anders. Schuldencrisis hoort nu eenmaal bij de Kondratieff winter. Hierin vindt kapitaalvernietiging plaats door saneringen van ongekende omvang. Bij saneringen en schulden hoort natuurlijk deflatie. Iets wat een domino effect kan hebben over de hele economie heen. Want geldontwaarding maakt ook gezonde schulden onhoudbaar op termijn terwijl de waarde van de activa daalt. Op dit moment staan nog steeds 1 op de 3 hypotheken onder water.
Signalen recessie al zichtbaar
We weten met zekerheid dat er altijd weer een recessie aankomt, maar we weten nooit wanneer. Het is er opeens als niemand die verwacht. De komende recessie is een akelige omdat de rente al zo laag staat. Allereerst probeer je in te schatten wanneer de groei afzwakt en de economie over de top gaat. Vlak voor elke recessie staat altijd het consumenten- en ondernemersvertrouwen op het hoogste punt. We mogen aannemen dat dit nu het geval is. Vervolgens wordt er gekeken of het consumeren gaat afnemen. Dat kan gebeuren indien de wereld vol zit, de consument heeft alle leuke dingen al gekocht, of de consument heeft de koopkracht niet meer. Dit laatste kan gebeuren door belastingverhoging of indien de prijzen harder stijgen dan hun besteedbaar inkomen. Kijk hierbij eens naar de abnormale stijging van de huren de laatste jaren. Niet alleen in Europa, in GB en de VS zijn de huren nog heel veel harder gestegen. Heel veel harder dan de inflatie. Juist in deze tijd moet je vooral kijken naar de schuldopbouw van particulieren. Begin april kwamen de autoverkopen uit in enkele landen. In de VS was er een enorme daling in Q1 na 8 jaar onafgebroken stijging. Erger nog, het was een rechtstreeks gevolg van de wanbetaling op de “carloans”. Op zulk moment trappen financieringsmaatschappijen op de rem en krijg je nog moeilijk een lening. Daarop zullen er enige tijd later minder auto’s gebouwd gaan worden. Dit zien we nu. Niet alleen in de VS. Zuid Korea verkocht in Q1 7,7% minder auto’s. Ook daar de eerste daling in 8 jaar. Hetzelfde in Japan.
Nu is de vraag, is dit een tijdelijk dipje? Of zet dit door? Q2 heeft het antwoord. Hoe dan ook, dit is een belangrijk signaal. 2008 stond in het teken van het instorten van de hypotheekmarkt door overmatige hypotheekschuld. 2017 op de carloans? Vergis je niet in de bedragen. Bijna alle auto’s lopen op leningen tegenwoordig, en dat zijn er nogal wat. Sommige economen kijken naar de grondstofprijzen, en dan vooral naar koper. Maar ook deze cijfers kunnen heel volatiel zijn en valse signalen afgeven. Naast dit zijn er tegenwoordig dagelijks een enorme hoop economische cijfers. Een veelvoud van vroegere tijden. Sommige cijfers keren positief, andere negatief en sommige worden sterk verdraaid, gemanipuleerd of verzwegen. Tja, vindt daar maar eens je weg in. Dat is niet gemakkelijk. Daarom komt elke recessie totaal onverwachts voor de meeste mensen. Uitgekiende marketing methoden moet iedereen positief houden. Iets wat uitstekend lukt.
Wat moet je als belegger hiermee?
Het moeilijkste van beleggen is om te gaan met een recessie. Grote verliezen, dalende koersen op vrijwel alles, slechte nachtrust. Wat te doen? Alles verkopen? Houden? Of juist bijkopen? Over dit fenomeen zijn boekenkasten volgeschreven. De meest succesvolle strateeg is ongetwijfeld Warren Buffet. Die zegt, houden in elke recessie en rond het dieptepunt bijkopen. Daar zit zeker wat in. De AEX staat nu inclusief dividend toch wel 30% hoger dan in 2008, vlak voor de grote crash. Geldt ook voor goud. Goud stond vlak voor de schuldencrisis van 2008 op 950 USD. In 2017 op 1250. Ook ruim 30%. Mag je de inflatie van aftrekken, en die was sinds 2008 tot nu 10% in zowel USD als EUR. Blijft er toch mooi 20% over. En dat in een tijd van de grootste recessie ooit.
Naast de succesvolle strategie van Warren Buffet (houden en bijkopen op dieptepunt) heb je nog andere. Verkoop op de top en koop die 6 a 10 maanden later weer terug rond de bodem. Daar is ook een boekenkast vol van. Dit loopt voor de meeste beleggers niet goed af. Timing is heel veel moeilijker dan menigeen denkt. Timing is alleen “achteraf” heel gemakkelijk. Er zijn hele legers van beleggers die tijdens een normale correctie hun hele portfolio opruimden. Na het opruimen stegen de koersen nog 50% tot 100% hoger. Vervolgens kochten ze op die hogere koersen toch maar terug omdat ze bang waren de trein te missen. En toen ging het fout! Weten ongetwijfeld nog velen hier in 2011 met een goudprijs van 1920 en zilverprijs van 48. Op het goede moment timen kan heel winstgevend zijn, maar ben voorzichtig en blijf heel kort op de bal zitten. Een eenmaal verkeerd gekozen moment kun je niet meer terugdraaien. Toch is het ook zo dat vooral zilver een zware val kende eind 2008. Van 22 naar 8!! Op 22 verkopen en op 8 terugkopen klinkt simpel, maar doe het maar eens. Als de koers op 22 staat voorspellen alle analisten een koers van 44 binnen één jaar. Kijk maar eens of je dan gaat verkopen. Geloof me, NIET.
Als je toch wilt gaan timen, houd er dan rekening mee dat ook het dieptepunt vaak niet duidelijk zichtbaar is. Meestal duurt een daling van een recessie niet langer dan 6 maanden, zelfs die van 2008. Vanaf maart 2009 ging alles weer omhoog. De daling gaat keihard, de daar opvolgende stijging langzaam en langdurig en met vele hobbels. Het gevaar is de zogenaamde “dead cat bounce” welke menige belegger op het verkeerde gezet heeft. Koersen veren tussentijds weer sterk op om daarna dieper te gaan. Zoals een pingpongballetje stuitert. In de wiskunde heet dit Fibonacci. Een veelgebruikte indicator om succesvol bodems te berekenen in combinatie met de Elliott Wave.
De volgende strategie is een hele andere. Daar ben ik persoonlijk de grootste liefhebber van. Maar dan wel in combinatie met Warren Buffet. Dat is spreiden en evenwicht. Ook daar een boekenkast vol van. Je kunt hierin eventueel de methode van Brown in meenemen. En dat is elke 3 maanden de vier assets herwegen op weer vier maal 25%. De assets zijn aandelen, goud, obligaties en cash. Hier heb je al een mooie spreiding en het werkt bewezen ongekend goed in tijden van zware recessie. Wat edelmetaal betreft is zilver heel veel meer gevoeliger in slechte economische tijden dan goud. Dit komt omdat zilver voor 50% afhankelijk is als grondstof voor de industrie. Goud heeft dat niet. Vandaar dat zilver gigantisch hard kan dalen. In edelmetaal raad ik aan om te spreiden in goud én zilver. Niet al je geld op één paard inzetten. Bij aanvang van een recessie is obligaties natuurlijk de meest succesvolle gouden greep. Dat komt omdat je dan al zeker weet dat rente gaat dalen. Maar nu? Waar rente al zowat op nul staat? Helaas, die tijden zijn voorbij. Vergeet dus obligaties. Dat denken meer beleggers en dat is precies de reden waarom aandelen zo muurvast zitten op hoge koersen. Op flink wat cash zitten als recessie aanvangt is ook niet verkeerd. Je kunt dit geld immers inzetten als de bodem in zicht is. Dan komen we bij de meest moeilijke asset, aandelen. Op de top van een conjectuur, vermijd altijd mijnbouw en grondstoffen. Die krijgen verreweg de grootste klappen. Mijnbouw ging tot wel 90% onderuit in 2008. Ga voor een goede spreiding maar overweeg wat meer te gaan schuiven richting defensieve fondsen. Hoe meer de topvorming zichtbaar wordt, hoe meer defensief. Meestal is dat de voedingsindustrie. Vaak zien we die koersen al ruim van tevoren al fors oplopen. Kijk nu maar eens naar Wolters Kluwer en Unilever. Dus wees er vroeg bij. Dat juist die defensieve koersen al vroeg fors oplopen is niet voor niks. Vaak zie je dat sterke defensieve fondsen in een dalende trend gewoon doorstijgen. Uit die defensieve fondsen ga je op zoek naar bedrijven die groot en wereldwijd zijn en géén of weinig schulden hebben. Ook Apple hoort tegenwoordig tot die sterke defensieve fondsen. En zelfs Microsoft, al staat die nog als cyclisch. Waarschijnlijk zijn de eerste tekenen van recessie al heel binnenkort zichtbaar met de komst van de Q1 earnings. Die zullen nu extra belangrijk zijn.
Voor goud en zilver ben ik heel stellig. Ik verkoop niets. Houden, wat er ook gebeurt. Wel koop ik t.z.t. putopties op goud en zilver. Vooral op zilver omdat die de grootste klappen vangt.
Kom ik op de laatste strategie voor wat je doen kunt om je beleggingen te beschermen, opties. Opties en futures zijn uitstekend geschikt om een klapper van een recessie op te vangen. Zelfs om te keren in forse winsten. En dat zonder dat je ook maar iets verkoopt. Hier ga ik voor Warren Buffet, maar combineer dat met afschermen van koersdaling met behulp van opties. Ik ga daar niet dieper op in, maar raad iedereen aan om je daar in te verdiepen. Bij voorkeur met een van de vele cursussen die er zijn. Zet opties alleen in als je er goede kennis van genomen hebt. Als onervaren en ondeskundig belegger omgaan met opties kan leiden tot forse verliezen. Maar moeilijk is het niet. Iedereen kan het gemakkelijk leren. Zoals ik hierboven al schreef, dek ik zelfs mijn fysiek goud en zilver af met gekochte puts, als het er op aan komt. Om in een klap al je aandelen af te schermen kun je long call opties op de VXX (VIX) overwegen. Of long puts op SPX of AEX. De gecombineerde strategieën met opties die je erop los kunt laten is erg groot.
Maar voorlopig weten we nog steeds niet wanneer het fout gaat. Ook weten we niet óf goud en zilver wel mee gaan dalen. De vooruitzichten zijn in ieder geval erg goed voor edelmetaal. Voor het geval dat het gebeurt, moet je wel klaar zijn en je eigen strategie al op een rijtje hebben staan. Als je hierin gaat verdiepen als het drama al op volle gang is, dan ben je gegarandeerd te laat. Voor goud ben ik niet zo heel bang. Als er een crisis komt is dat zeker een schuldencrisis. In zulke crisis doet goud het altijd super goed. Een schuldencrisis is een totaal andere crisis dan we die kenden uit lente, zomer en herfsttijden van de K-cyclus. Vergelijk die dan ook niet met elkaar. Als er een crisis komt, dan is die van het kaliber 2000 of 2008. Houden is het advies voor goud, ook al krijgt het een klappertje mee.
Disclaimer: Dit artikel is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.