2015 loopt ten einde en was zeker geen saai jaar. Wat gebeurde er veel in 2015. Opnieuw een grote eurocrisis met Griekenland, eerste QE van de ECB van 1000 miljard, zware crash economie en beurs China, vluchtelingenstroom Europa, oplopende geopolitieke spanningen, zware crash op grondstoffen, zware crash op olie en gas, om er maar een paar te noemen. Viel er in zulk jaar nog wat te voorspellen? Zeker niet. Aan het einde van het jaar is het altijd weer kijken welke sectoren de rake klappen kregen en of er in het nieuwe jaar weer kansen in zijn. Waar gaat de focus op liggen in het nieuwe jaar? Oude dieptepunten worden toppers en toppers worden dieptepunten. Dat zie je heel vaak.
En toch sluiten de AEX en de S&P500 eind 2015 nagenoeg even hoog als begin 2015. Met een wilde rit ertussen. Begin 2015 ging de ECB voor het eerst in QE’s, waar de FED al aan het afbouwen was. Dat gaf de Europese beurzen in maart 2015 vleugels. Goud en zilver profiteerde hier niet van en hieraan kun je duidelijk zien dat het effect van QE op de prijs van edelmetalen uitgewerkt is. Als 2015 ons iets leerde, dan was het wel dat QE en nul rente geen effect meer hebben op inflatie en economie, en dus ook niet op goud. Al weten we nooit wat er gebeurd zou zijn zonder QE’s. In augustus werd het financiële systeem wakker geschud door de plotselinge harde landing van China. Een mini crash volgde in vrijwel alles. Even leek het erop dat 2008 weer terug was. Het viel achteraf allemaal weer mee. Alleen de grondstoffen daalden extreem hard door.
In de goudmijnsector werd mijnsluiting een feit. 2016 zal waarschijnlijk een jaar worden met veel minder goudproductie. Uiteindelijk zal dit hogere goudprijzen tot gevolg hebben op de wat langere termijn. Mits er geen andere gekke dingen gebeuren natuurlijk. Mijnsluiting mag je zien als de wal die de schepen gaat keren. Aan elk dieptepunt zit altijd weer een mooie rit omhoog. Niet voor eeuwig, want ook omhoog ligt altijd weer ergens een wal. Zo werkt het spelletje en dat is al duizenden jaren hetzelfde.
Iets wat vrijwel zeker niet omhoog zal gaan in 2016 zal de olie zijn. Hiervoor zien we veel te weinig sluitingen van oliebronnen. Sterker nog, er komt steeds meer olie en gas op de markt terwijl de markt steeds minder olie nodig heeft door innovatie en alternatieve energie. Volgens de kenners in deze markt kunnen we eerst nog wat lager, maar de bodem lijkt nu wel in zicht. Verder zagen we de druk op deflatie niet echt afnemen in 2015. Dit ondanks de nul rente en de QE’s. Dit blijft als een zwaard van Damocles hangen boven de overheden en centrale banken. De enigen overigens die van deze deflatie last hebben. Voor burgers en economie is deflatie een zegen uit de hemel. De druk wordt wel heviger, maar deflatie is in noord Europa nog niet aan de orde. Wel desinflatie (dalende inflatie) tot rond de 0,75% a 1% core. Loonkosteninflatie is er wel al (de voorloper van hogere inflatie) en wordt kunstmatig opgeblazen door de vakbonden. Het is en blijft een zeepbel want bedrijven nemen geen vast personeel meer aan en laten Hongaarse en Poolse uitzendbureaus de gaten vullen. Bovendien blijft het aanbod op de arbeidsmarkt te groot wat loonstijgingen in de weg staat. In 2016 gaan we naar verwachting deflatoir omdat de economie verder inzakt.
Huizenprijzen stegen wel maar eigenlijk alleen als bubbelvorming op die nul rente. In Europa, maar vooral in Nederland, zullen de woningen wel harder gaan stijgen op basis van fors grotere woningnood. Er was al achterstand en daar bovenop zijn snel 400.000 nieuwe woningen nodig om de vluchtelingen met hun gezinshereniging van 2015 op te vangen. En in 2016 minimaal evenzoveel. Dit geld is er niet. Wie had ooit kunnen denken dat nu zelfs socialistische partijen hiervoor de sociale zekerheid en gezondheidszorg willen opgeven. Iets waar ze 50 jaar lang hard aan gewerkt hebben gaat in één klap bij het grof vuil. De vluchtelingenstroom kan Europa niet vol blijven houden, horen we steeds vaker uit de mond van politici. Het kan Europa zelfs uit elkaar laten vallen. We horen nog steeds bij de rijkste 10 landen ter wereld en daar kan best nog flink wat van af, hoor je nu vooral de socialisten roepen, om op die manier de opheffing van de verzorgingsstaat te rechtvaardigen. Ze moeten zoiets wel roepen omdat hun ideologie door het putje is gegaan. Daarbij totaal voorbijgaand aan het feit dat alléén rijke landen de zwakkere landen kunnen helpen. Door het eigen land te verzwakken tot het niveau van de armste landen, wordt helemaal niemand rijker van. Hoewel rijk? Voedselbanken en schuldhulpverlening kunnen de toestroom nu al bijna niet meer aan. Dit steeg al harder in 2015. De afbraak gaat nu harder dan ooit tevoren en de middenklasse, de “sterke schouders” die de rekeningen moesten betalen, verdwijnt steeds meer. De politiek staat met de rug tegen de muur en kan helemaal niets doen. Brussel beslist alles, en landelijke politiek staat door de onmogelijke coalitievormingen op tilt.
Blijft de EU nog bestaan?
Midden december heeft de EU ter nauwe nood Engeland nog binnen de EU weten te houden, maar het referendum hierover komt er nog steeds. Al zal dat nu in 2017 zijn. Het grote probleem was dat veel goedkope werknemers uit oost Europa de Engelse arbeidsmarkt verstoren. Een probleem dat Nederland en Duitsland ook kennen. Het is nog niet helemaal rond, maar Engeland mag waarschijnlijk de grenzen gaan sluiten voor oost Europeanen. Om maar een voorbeeld te noemen; terwijl Nederlandse vrachtwagenchauffeurs werkloos thuis zitten zie je de autobanen bomvol Poolse, Hongaarse en Bulgaarse vrachtwagens. Om nog maar te zwijgen over de tuinbouw-, zorg- en schoonmaakbranches. Onbegrijpelijk dat vakbonden dit over zich heen laten gaan. Het zegt mij alles over de werkelijke agenda van vakbonden. Vakbonden zijn een politiek verlengstuk van Brussel.
Dan sluiten steeds meer landen de grenzen voor vluchtelingen. Alleen Duitsland, Nederland, Denemarken en Oostenrijk vangen nog de miljoenenstroom op. Grenzen gaan zelfs dicht met prikkeldraad. Nog net geen landmijnen. Niet bepaalt een één Europa. De Europese landbouw- en veeteeltsubsidies van west naar oost Europa draaien boeren in Duitsland en Nederland in het faillissement. Varkensvlees welke wij op de bord krijgen komt tegenwoordig uit Polen. Een politiek “geleide economie”, waar de USSR aan ten gronde ging, opgelegd door Brussel. Een economie naar communistisch model. Ik heb eens een presentatie bijgewoond van het grootste melkbedrijf van Nederland die alle melkproductie naar Afrika aan het verplaatsen is. Zo vergaat het alle branches dankzij Brusselse geleide economie. Een ander voorbeeld is de grootte en inhoud van verpakkingen van levensmiddelen en andere producten. Ook dit wordt door Brussel bepaalt en niet door de fabrikant.
Het uit elkaar vallen van de EU is echt wel begonnen. Dit kan de euro als munt in gevaar brengen. Als Europa uit elkaar valt, valt de Euro mee. Uit opinies blijkt dat de bevolking de voorkeur geeft aan eigen soevereine staten en los wil van de EU. Het vertrouwen van de bevolking in dat grote één Europa is grotendeels verdwenen.
Belastingen
Dan keek ik nog even naar de belastingdruk voor 2016. Die neemt opnieuw fors toe. We gaan meer betalen voor OZB, wegenbelasting, de energiebelasting ecotax, waterschap, accijnsverhogingen op benzine, sigaretten, alcohol en energierekening. Hogere belasting op spaargeld in box 3. Meer BPM belasting op auto’s. Er komt zelfs een nieuwe accijnsbelasting op frisdrank en drinkwater. Eigenlijk gaan alle belastingen fors omhoog. Van lastenverlichting, waar politici de mond van vol hebben, is totaal geen sprake. Piepklein sigaartje uit eigen doos. We gaan er in 2016 in koopkracht opnieuw fors op achteruit, zoals we de afgelopen 10 jaar al gewend waren. Heel slecht voor de economie en dat gaan we merken ook. Dat gaat de winkeliers nog harder raken. Die moeten het hebben van de grote middenklasse die aan het verdwijnen is. Je snapt gewoon niet waar politici en hun media het optimisme in de economie vandaan halen. Alle economische signalen staan nu op vuurrood. De economie draait enkel nog op nul rente, QE’s, subsidies en overheidseconomie. Dit is geen basis voor een duurzame gezonde economie en welvaart. Dit is economie op basis van schulden en geld printen. Dit is economie die vroeg of laat gaat instorten.
Beleggen
Wat beleggen betreft zijn bijna alle analisten en fundbeheerders erg bullish op Europa. Natuurlijk, zulke forse bevolkingsgroei zal zeker het BBP omhoog jagen. Alle nieuwkomers moeten natuurlijk ook allemaal wonen en eten. BBP groeit vooral op bevolkingsgroei. Dus het zal bedrijven zoals Unilever zeker omzetgroei brengen. Maar de andere kant is wel dat het een leger uitkeringstrekkers gaat opleveren, die meetellen in BBP, en de grote woningbouw die voor de nieuwkomers nodig is wordt gebouwd op overheidsschulden. De vraag blijft bij mij hangen, hoeveel schulden zijn er nodig om dit draaiende te houden? Elk jaar méér. Er komt zeker een punt dat je dit niet meer opvangt door belastingverhogingen en rente omlaag te manipuleren. Dan maar meer lenen? Natuurlijk is het gemakkelijk geld lenen op nul rente. Maar hoelang nog? We zagen regelmatig aan Griekenland dat je dit niet voor eeuwig vol kunt blijven houden. Financiële markten zijn onverbiddelijk. Als ze risico’s op terugbetaling zien, trekken ze het geld terug met extreme rentestijgingen en onverkochte obligaties tot gevolg. Bijna alle analisten zijn bullish op Europa. Heel vaak zie je dan dat het tegenovergestelde gebeurt. Reden voor mij om bearish te zijn, vooral op Europa.
Goud en zilver
Omgekeerd, voor goud en zilver zijn de analisten erg bearish. Dan is dat weer een bullish signaal, en wel om de volgende reden. We zien de volatiliteit al enige tijd behoorlijk afnemen op goud. Dat betekent dat veel beleggers deze arena de rug hebben toegekeerd. Als er geen verkopers (of shorters) meer zijn, dan kan het moeilijk nog veel lager. Vooral niet omdat we nu gemiddeld onder productiekostprijs blijven steken en steeds meer mijnen gedwongen sluiten. Van de andere kant zag je de volatiliteit op Europese aandelen in 2015 fors toenemen. En ook dat is te verklaren. Er zijn 25% meer particulieren in deze aandelen gesprongen in 2015. Vooral aangespoord door dezelfde analisten en natuurlijk de te lage rente. Reken maar, de volatiliteit zal in 2016 heel hoog blijven. In een vorige blog konden we al lezen dat er 25% minder particulieren in goud en zilver beleggen. Een mooier en duidelijker contrair signaal kan ik mij niet voorstellen. Kom je ook maar heel af en toe tegen. Hier liggen nu kansen.
De downtrend op goud hield in 2015 aan op vooral de alsmaar sterkere USD. Sterke USD is altijd funest voor goud en zilver, grondstoffen, olie en mijnbouw.
De stijging van de USD zie je terug in de daling van goud.
De USD index steeg fors, maar heeft duidelijk moeite met de 100 grens. Dat zou een bodem kunnen zijn. Er komt ongetwijfeld nog een 3e poging op die 100.
Grondstoffen
De activa die de grootste klappen kreeg in 2015 waren de grondstoffen. Je zou denken dat de meest schaarse grondstoffen ter wereld goed moeten blijven liggen. Mis, zo werkt dat niet. Zink en nikkel zijn extreem schaars. De grootste dalers in 2015 waren nikkel en zink met resp. -41% en -29%. Koper -27%. Dan doet goud het nog niet eens zo slecht met -8%. De grondstoffen sector is nu een vechtmarkt geworden waarbij de grotere, zoals BHP en Rio Tinto, de kleintjes uit de markt proberen te drukken. Grondstofprijzen zijn de kanarie in de kolenmijn wat betreft wereldeconomie, en dan men name koper. Met -27% dus aardig op weg. Daling grondstoffen zal ons nog wel even blijven achtervolgen in 2016, want overproductie is niet snel te reduceren. Dit kost de nodige tijd en kan soms jaren duren. Grondstoffen zijn en blijven een onvoorspelbaar wespennest.
Obligaties
Nu de rente nog bijna nul staat en de verwachting van de FED is dat ze de rente een beetje gaan verhogen in 2016, kunnen koersen alleen maar dalen op obligaties. Indien Europa zo blijft aanmodderen zoals ze nu doen, dan gaan we in rap tempo Griekse toestanden (extreem hoge rentes) achterna. Er kan serieus een tijd aanbreken dat Europese staatsleningen opnieuw gaan crashen. We zagen het al een paar keer op Griekenland (2011 en 2015). Het kan zomaar weer gebeuren. Weliswaar staat de ECB altijd weer klaar om onverkochte obligaties op te kopen om de rente te drukken, maar dit kan de ECB bij heel Europa niet aan. Als noord Europa hierop valt, valt dit kaartenhuis om. Dit risico is serieus aanwezig bij de volgende recessie. Alles hangt mede af van hoe goed de Brusselse dictators de janboel bij elkaar weten te houden. Voorlopig trekt Brussel ze zich nergens wat van aan en gaan door met steeds harder met geld smijten. Bezuinigen is voor de belastingbetaler en geldt zeker niet voor deze dictators. Obligaties kunnen dus wel degelijk crashen en de kans erop is alleen maar toegenomen. Helaas zit wel een groot deel van onze pensioenfondsen in obligaties. Maar ook uw spaarrekening bij de bank.
Aandelen
Na 7 jaar onafgebroken groei hebben we nu voor het eerst een vlak jaar achter de rug. Heel veel stijging verwacht ik in 2016 ook niet meer. Hoewel de K/W verhouding nog niet eens echt hoog is met 15 en het dividend rond de 2% a 5% per jaar is ook goed. Met crisis in aantocht zijn defensieve saaie dividend aandelen nog wel een goede keuze voor de langere termijn. Europese veilige dividend aandelen heb ik niet meer gevonden. Ze voldoen niet meer aan de criteria die daarvoor gelden. VS aandelen nog in overvloed. Daarbij is de volatiliteit van de VS aandelen erg laag geworden. De vola op de SPX staat de helft lager dan op de AEX en DAX. Dus voor aandelen moet je echt nog steeds in de VS zijn. Die hebben ook nog eens de USD die niet elke 2 jaar op het punt staat te crashen zoals de EUR. Daarbij hebben VS multinationals niet veel meer met de VS zelf te maken, ze halen hun omzet toch al wereldwijd op.
Wil je wat speculatievers, dan kan Japan een hele goede keuze zijn. Premier Abe heeft Japan tot de rand van de afgrond gebracht. De meeste Japanse multinationals springen nu als kikkers uit het mandje. Ze verplaatsen hun productie nu steeds vaker over andere zuid oost Aziatische landen, zoals Vietnam, Thailand en Indonesië. Ze doen ook steeds vaker overnames in alle delen van de wereld. Ze richten zich niet meer naar binnen toe, zoals we ze kennen, maar treden echt naar buiten. De verwachting is dan ook dat Japan in 2016 een fors oplopende werkloosheid zal kennen. Japanse Nikkei aandelen zijn booming. Maar dan wel de grote multinationals.
China is en blijft een gevaarlijke zone. De schulden in China zijn extreem. Vele malen hoger dan de schulden van de VS, Europa en Japan samen. Hoewel de officiële cijfers daarover nog steeds staatsgeheim zijn. De Chinese economie is geheel op schulden opgebouwd. Ook daar het bekende fenomeen, de economie wordt overeind gehouden door nóg meer schulden. Vooral de huizenmarkt staat nog steeds op instorten in China. Het gevaar voor “harde landing” China is nog steeds niet voorbij.
Tenslotte nog een gouden tip voor aandelen. Ga in ieder geval defensief in de grootst mogelijke multinationals die geen of weinig schulden op de balans hebben. En waarvan de PE (K/W) onder de 15 ligt. Koop in dips en koop per 100 aandelen in ieder geval een long put erbij van één jaar looptijd en een strike van 0% tot maximaal 5% onder de koers. Zo blijf je wel profiteren van het dividend en ben je tevens ingedekt indien de bearmarket zich doorzet. Bij diepe dalingen kun je dan met hefboom winst nemen en doorrollen. Heb je niet de kennis van opties? Blijf dan in 2016 helemaal weg bij aandelen. De aankomende recessie kan nu niet meer opgevangen worden zoals dat in 2009 gebeurde middels renteverlagingen. In zulks kan een recessie overgaan in depressie.
S&P 500 eindigt in 2015 bijna even hoog als het begon.
De AEX kende vooral veel volatiliteit en eindigt in 2015 bijna even hoog als het begon.
Onroerend goed
Dit is de nieuwe bubbel in de maak. Maar nu nog niet meer dan een slappe zak. Het duurt dus nog wel een tijdje voor die op knappen staat. Hierin kun je mooi beleggen middels ETF’s en funds. De van oudsher winkel- en kantoorpanden werden steeds vaker appartementen en woningen. Bovendien leveren dit soort fondsen een stabiel en hoog dividend. Ook hier geldt, koop in de dips na forse beursdalingen en paniek. Die kansen komen er vrijwel zeker.
Spreiding
Spreiding zal in 2016 belangrijker zijn dan ooit tevoren. Vooral omdat de geopolitieke situaties ze hard verslechteren. En eigenlijk is alles heel onzeker geworden. Grote beleggers met gevestigde namen weten het nu ook niet meer. Daarom, spreiden, spreiden en nog meer spreiden. Ik herhaal het nog maar eens. De ideale spreiding is cash, obligaties, aandelen, fysiek goud en zilver, met elk niet meer dan 25% van het totaal.
Maar vergeet niet te kopen als het bloed door de staten stroomt. Dit zal in 2016 echt wel een paar keer voor gaan komen.
VS
De VS staan in 2016 in het teken van de verkiezingen. Vooralsnog staat de extreem linkse democraat Bernie Sanders er goed voor tegenover de extreem rechtse republikein Donald Trump. Hier zien we politiek een ontwikkeling die bij onze tijd past, hoe gevaarlijk ook. Welke het ook wordt, de maatschappij en welvaart in de VS zal drastisch veranderen als het een van deze wordt. Nu zal de soep niet zo heet gegeten worden als opgediend, maar toch, het zegt mij alles over de bevolking die het vertrouwen in de politiek aan het verliezen is. Dit laatste is veel gevaarlijker dan de kandidaten of verkiezingen zelf. Hiermee wordt immers de weg vrijgemaakt voor anarchisme en separatisme.
“Wall Street” is echt iets heel anders dan “Main Street”, ook al wordt dit vaak in een betekenis genoemd. Sterker nog, in de huidige economie hebben deze twee niets meer met elkaar te maken. Anders gezegd, het zal Apple een worst wezen of de Amerikanen nog een iPhone kopen. Dan verkopen ze hun iPhones wel in China. Coca Cola verkoopt frisdrank in 189 landen ter wereld. Als de Amerikanen geen frisdrank meer lusten, merkt Coca Cola niks van. Zo werkt Wall Street.
Politiek
Over beleggen kun je voor het nieuwe jaar best wel wat vage en duidelijke signalen en ontwikkelingen zien. Maar we zijn ook afhankelijk van de politiek die alles weer in de war kan schoppen. Geopolitieke ontwikkelingen zien er bar slecht uit voor 2016. Het werd steeds erger en erger. Maar voor het eerst zien we nu ook heftige verschuivingen in Europa. Brussel zit al met de handen in het haar over Griekenland en de vluchtelingenstroom. Een economische terugval is wel het ergste wat ze nu kan overkomen. Het draagvlak van Brussel valt weg bij de bevolking. Als de armoede nu al voor het 8e jaar op rij blijft toenemen, dan is het gedaan met Brussel. Ik ben ervan overtuigd dat 2016 geheel zal gaan draaien om de Europese politiek, zowel Brussel als landelijk. Meer dan ooit tevoren. Ten eerste is er nog geen begin gemaakt met aflossing staatsschulden. Sterker nog, de schulden namen sinds 2008 met meer dan 30% toe.
De armoede en de wijzigingen in verzorgingsstaat brengen drie grote hoofdstromingen op gang, waarvan we nu het begin al zien. De eerste; het nationalisme neemt fors toe. In veel landen zijn de nationalisten al aan de macht, met name oost Europa, inclusief Polen. Maar ook in Duitsland is het de snelst groeiende stroming, vooral oost Duitsland. Tegelijkertijd zie je het communisme ook hard groeien. Kijk o.a. naar de ophef over het boek van Thomas Piketty. Een bijna letterlijke vertaling van Das Kapital van Karl Marx. Piketty is een Franse econoom gespecialiseerd in ongelijkheid, en zelfs dat staat 1 op 1 gelijk aan Marx. Heel erg in trek bij extreem links en die stroming groeit hard in Europa. Het was overigens Kondratieff die als eerste kon aantonen dat de theorie van Marx niet klopte, waardoor hij zelfs de doodstraf kreeg onder Stalin. Maar 50 jaar later bleek hij wel gelijk te hebben met de ondergang van het communisme wereldwijd. De reden hiervoor was zelfs exact zoals Kondratieff het toen beschreef. Nu is dit gefaalde model weer springlevend. Mensen leren het blijkbaar nooit. Zowel de communisten als de nationalisten willen zich zo niet genoemd worden, maar het zijn wolven in schaapskleren. Het stabiele middenveld van de politiek wordt leeggezogen naar uiterst links en rechts. Iets wat we sinds de 30er jaren niet meer zagen. Er is nog een derde gevaarlijke stroming in opkomst. De islamitische staat. Twee van de terroristen die in Parijs de aanslagen pleegden, kwamen op 3 oktober 2015 als bootvluchteling op Lesbos Europa binnen. Media en politici spreken hier niet graag over, maar zoiets heet wel degelijk “paard van Troje”. Maar omdat men hierover zwijgt wil nog lang niet zeggen dat het zo erg niet is. Buitenlandse media berichten hier wel anders over, waaraan je de groeiende censuur in Europa kunt aflezen. Europa is niet Islamitisch ingericht en dit kan uit die hoek gevaarlijk worden. Kerk en staat zijn immers niet gescheiden binnen de Islam. Islam is een staatsvorm van leven. Het is daarmee ook een staatsconflict en géén geloofsconflict wat velen denken. Het doel van IS is burgeroorlog in Europa. Met aanslagen hoopt men dit te bereiken. Het begin hiervan zagen we al in 2015. Alle drie deze stromingen staan harder tegenover elkaar als ooit tevoren.
De volgende stap is dat de bevolking het vertrouwen in de politiek opzegt. De voedingsbodem van anarchie en separatisme. Hier maken de politici en hun media zich de meeste zorgen over. In Duitsland gaat nog steeds elke nacht wel ergens een asielzoekerscentrum in vlammen op, op z’n minst een poging daartoe. Dus anarchisme en separatisme rukken zienderogen op. Hoe ver rukt het paard van Troje op? Hoe reageert de bevolking hierop? Meer terrorisme welke de drie stromingen nog harder tegen elkaar opzet? Welke van de drie stromingen gaat de overhand krijgen? Hoe gaan we om met de noodzakelijke afbouw van de verzorgingsstaat? Hoe gaan we om met die andere nieuwe maatschappij en welvaart? Is het echt gedaan met het stabiele politieke midden? Kan de huidige politiek deze problemen wel aan? Hoe reageren de markten als schulden niet meer onder controle zijn? Na 2x een bijna crash van onze munt de Euro, komt er nog een 3e? In hoeverre gaan al deze nare ontwikkelingen onze beleggingen bepalen? Vragen waarop geen zinnig antwoord te geven valt. Er is eigenlijk maar één belegging bestand tegen alle mogelijke scenario’s. Fysiek goud en zilver. En dan tussen 20% en 25% van je beleggingen. Niet meer en niet minder. We weten immers nooit wat er precies gebeurt in welk scenario dan ook. Die glazen bol bestaat niet. Dat is de reden om goud en zilver voor maximaal 25% mee te wegen in de spreiding van uw beleggingen. Als het echt akelig fout gaat, vliegt alles en iedereen in goud en zilver. Dit kan niet bijgedrukt worden en de voorraad is beperkt, dus de prijs kan omhoog knallen. Dat is de eeuwenoude eigenschap van edelmetaal. Blijf die omslag voor. Wacht niet tot het te laat is. Dit soort dingen zie je niet aankomen. En misschien valt het allemaal wel mee en krijgen we meer van hetzelfde in 2016. In dat geval zal de inflatie laag blijven en goud en zilver nog wat bodem scharrelen. In dat geval profiteer je dan maar van aandelen, vastgoed of andere activa. Als er ergens geld uit vliegt, vliegt het elders altijd wel weer naar binnen. Ook bodemscharrelaars zullen ooit weer de toppers worden.
Tot slot, iedereen een prettig beleggingsjaar 2016 toegewenst.
Disclaimer: Dit artikel is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
2015 loopt ten einde en was zeker geen saai jaar. Wat gebeurde er veel in 2015. Opnieuw een grote eurocrisis met Griekenland, eerste QE van de ECB van 1000 miljard, zware crash economie en beurs China, vluchtelingenstroom Europa, oplopende geopolitieke spanningen, zware crash op grondstoffen, zware crash op olie en gas, om er maar een paar te noemen. Viel er in zulk jaar nog wat te voorspellen? Zeker niet. Aan het einde van het jaar is het altijd weer kijken welke sectoren de rake klappen kregen en of er in het nieuwe jaar weer kansen in zijn. Waar gaat de focus op liggen in het nieuwe jaar? Oude dieptepunten worden toppers en toppers worden dieptepunten. Dat zie je heel vaak.
En toch sluiten de AEX en de S&P500 eind 2015 nagenoeg even hoog als begin 2015. Met een wilde rit ertussen. Begin 2015 ging de ECB voor het eerst in QE’s, waar de FED al aan het afbouwen was. Dat gaf de Europese beurzen in maart 2015 vleugels. Goud en zilver profiteerde hier niet van en hieraan kun je duidelijk zien dat het effect van QE op de prijs van edelmetalen uitgewerkt is. Als 2015 ons iets leerde, dan was het wel dat QE en nul rente geen effect meer hebben op inflatie en economie, en dus ook niet op goud. Al weten we nooit wat er gebeurd zou zijn zonder QE’s. In augustus werd het financiële systeem wakker geschud door de plotselinge harde landing van China. Een mini crash volgde in vrijwel alles. Even leek het erop dat 2008 weer terug was. Het viel achteraf allemaal weer mee. Alleen de grondstoffen daalden extreem hard door.
In de goudmijnsector werd mijnsluiting een feit. 2016 zal waarschijnlijk een jaar worden met veel minder goudproductie. Uiteindelijk zal dit hogere goudprijzen tot gevolg hebben op de wat langere termijn. Mits er geen andere gekke dingen gebeuren natuurlijk. Mijnsluiting mag je zien als de wal die de schepen gaat keren. Aan elk dieptepunt zit altijd weer een mooie rit omhoog. Niet voor eeuwig, want ook omhoog ligt altijd weer ergens een wal. Zo werkt het spelletje en dat is al duizenden jaren hetzelfde.
Iets wat vrijwel zeker niet omhoog zal gaan in 2016 zal de olie zijn. Hiervoor zien we veel te weinig sluitingen van oliebronnen. Sterker nog, er komt steeds meer olie en gas op de markt terwijl de markt steeds minder olie nodig heeft door innovatie en alternatieve energie. Volgens de kenners in deze markt kunnen we eerst nog wat lager, maar de bodem lijkt nu wel in zicht. Verder zagen we de druk op deflatie niet echt afnemen in 2015. Dit ondanks de nul rente en de QE’s. Dit blijft als een zwaard van Damocles hangen boven de overheden en centrale banken. De enigen overigens die van deze deflatie last hebben. Voor burgers en economie is deflatie een zegen uit de hemel. De druk wordt wel heviger, maar deflatie is in noord Europa nog niet aan de orde. Wel desinflatie (dalende inflatie) tot rond de 0,75% a 1% core. Loonkosteninflatie is er wel al (de voorloper van hogere inflatie) en wordt kunstmatig opgeblazen door de vakbonden. Het is en blijft een zeepbel want bedrijven nemen geen vast personeel meer aan en laten Hongaarse en Poolse uitzendbureaus de gaten vullen. Bovendien blijft het aanbod op de arbeidsmarkt te groot wat loonstijgingen in de weg staat. In 2016 gaan we naar verwachting deflatoir omdat de economie verder inzakt.
Huizenprijzen stegen wel maar eigenlijk alleen als bubbelvorming op die nul rente. In Europa, maar vooral in Nederland, zullen de woningen wel harder gaan stijgen op basis van fors grotere woningnood. Er was al achterstand en daar bovenop zijn snel 400.000 nieuwe woningen nodig om de vluchtelingen met hun gezinshereniging van 2015 op te vangen. En in 2016 minimaal evenzoveel. Dit geld is er niet. Wie had ooit kunnen denken dat nu zelfs socialistische partijen hiervoor de sociale zekerheid en gezondheidszorg willen opgeven. Iets waar ze 50 jaar lang hard aan gewerkt hebben gaat in één klap bij het grof vuil. De vluchtelingenstroom kan Europa niet vol blijven houden, horen we steeds vaker uit de mond van politici. Het kan Europa zelfs uit elkaar laten vallen. We horen nog steeds bij de rijkste 10 landen ter wereld en daar kan best nog flink wat van af, hoor je nu vooral de socialisten roepen, om op die manier de opheffing van de verzorgingsstaat te rechtvaardigen. Ze moeten zoiets wel roepen omdat hun ideologie door het putje is gegaan. Daarbij totaal voorbijgaand aan het feit dat alléén rijke landen de zwakkere landen kunnen helpen. Door het eigen land te verzwakken tot het niveau van de armste landen, wordt helemaal niemand rijker van. Hoewel rijk? Voedselbanken en schuldhulpverlening kunnen de toestroom nu al bijna niet meer aan. Dit steeg al harder in 2015. De afbraak gaat nu harder dan ooit tevoren en de middenklasse, de “sterke schouders” die de rekeningen moesten betalen, verdwijnt steeds meer. De politiek staat met de rug tegen de muur en kan helemaal niets doen. Brussel beslist alles, en landelijke politiek staat door de onmogelijke coalitievormingen op tilt.
Blijft de EU nog bestaan?
Midden december heeft de EU ter nauwe nood Engeland nog binnen de EU weten te houden, maar het referendum hierover komt er nog steeds. Al zal dat nu in 2017 zijn. Het grote probleem was dat veel goedkope werknemers uit oost Europa de Engelse arbeidsmarkt verstoren. Een probleem dat Nederland en Duitsland ook kennen. Het is nog niet helemaal rond, maar Engeland mag waarschijnlijk de grenzen gaan sluiten voor oost Europeanen. Om maar een voorbeeld te noemen; terwijl Nederlandse vrachtwagenchauffeurs werkloos thuis zitten zie je de autobanen bomvol Poolse, Hongaarse en Bulgaarse vrachtwagens. Om nog maar te zwijgen over de tuinbouw-, zorg- en schoonmaakbranches. Onbegrijpelijk dat vakbonden dit over zich heen laten gaan. Het zegt mij alles over de werkelijke agenda van vakbonden. Vakbonden zijn een politiek verlengstuk van Brussel.
Dan sluiten steeds meer landen de grenzen voor vluchtelingen. Alleen Duitsland, Nederland, Denemarken en Oostenrijk vangen nog de miljoenenstroom op. Grenzen gaan zelfs dicht met prikkeldraad. Nog net geen landmijnen. Niet bepaalt een één Europa. De Europese landbouw- en veeteeltsubsidies van west naar oost Europa draaien boeren in Duitsland en Nederland in het faillissement. Varkensvlees welke wij op de bord krijgen komt tegenwoordig uit Polen. Een politiek “geleide economie”, waar de USSR aan ten gronde ging, opgelegd door Brussel. Een economie naar communistisch model. Ik heb eens een presentatie bijgewoond van het grootste melkbedrijf van Nederland die alle melkproductie naar Afrika aan het verplaatsen is. Zo vergaat het alle branches dankzij Brusselse geleide economie. Een ander voorbeeld is de grootte en inhoud van verpakkingen van levensmiddelen en andere producten. Ook dit wordt door Brussel bepaalt en niet door de fabrikant.
Het uit elkaar vallen van de EU is echt wel begonnen. Dit kan de euro als munt in gevaar brengen. Als Europa uit elkaar valt, valt de Euro mee. Uit opinies blijkt dat de bevolking de voorkeur geeft aan eigen soevereine staten en los wil van de EU. Het vertrouwen van de bevolking in dat grote één Europa is grotendeels verdwenen.
Belastingen
Dan keek ik nog even naar de belastingdruk voor 2016. Die neemt opnieuw fors toe. We gaan meer betalen voor OZB, wegenbelasting, de energiebelasting ecotax, waterschap, accijnsverhogingen op benzine, sigaretten, alcohol en energierekening. Hogere belasting op spaargeld in box 3. Meer BPM belasting op auto’s. Er komt zelfs een nieuwe accijnsbelasting op frisdrank en drinkwater. Eigenlijk gaan alle belastingen fors omhoog. Van lastenverlichting, waar politici de mond van vol hebben, is totaal geen sprake. Piepklein sigaartje uit eigen doos. We gaan er in 2016 in koopkracht opnieuw fors op achteruit, zoals we de afgelopen 10 jaar al gewend waren. Heel slecht voor de economie en dat gaan we merken ook. Dat gaat de winkeliers nog harder raken. Die moeten het hebben van de grote middenklasse die aan het verdwijnen is. Je snapt gewoon niet waar politici en hun media het optimisme in de economie vandaan halen. Alle economische signalen staan nu op vuurrood. De economie draait enkel nog op nul rente, QE’s, subsidies en overheidseconomie. Dit is geen basis voor een duurzame gezonde economie en welvaart. Dit is economie op basis van schulden en geld printen. Dit is economie die vroeg of laat gaat instorten.
Beleggen
Wat beleggen betreft zijn bijna alle analisten en fundbeheerders erg bullish op Europa. Natuurlijk, zulke forse bevolkingsgroei zal zeker het BBP omhoog jagen. Alle nieuwkomers moeten natuurlijk ook allemaal wonen en eten. BBP groeit vooral op bevolkingsgroei. Dus het zal bedrijven zoals Unilever zeker omzetgroei brengen. Maar de andere kant is wel dat het een leger uitkeringstrekkers gaat opleveren, die meetellen in BBP, en de grote woningbouw die voor de nieuwkomers nodig is wordt gebouwd op overheidsschulden. De vraag blijft bij mij hangen, hoeveel schulden zijn er nodig om dit draaiende te houden? Elk jaar méér. Er komt zeker een punt dat je dit niet meer opvangt door belastingverhogingen en rente omlaag te manipuleren. Dan maar meer lenen? Natuurlijk is het gemakkelijk geld lenen op nul rente. Maar hoelang nog? We zagen regelmatig aan Griekenland dat je dit niet voor eeuwig vol kunt blijven houden. Financiële markten zijn onverbiddelijk. Als ze risico’s op terugbetaling zien, trekken ze het geld terug met extreme rentestijgingen en onverkochte obligaties tot gevolg. Bijna alle analisten zijn bullish op Europa. Heel vaak zie je dan dat het tegenovergestelde gebeurt. Reden voor mij om bearish te zijn, vooral op Europa.
Goud en zilver
Omgekeerd, voor goud en zilver zijn de analisten erg bearish. Dan is dat weer een bullish signaal, en wel om de volgende reden. We zien de volatiliteit al enige tijd behoorlijk afnemen op goud. Dat betekent dat veel beleggers deze arena de rug hebben toegekeerd. Als er geen verkopers (of shorters) meer zijn, dan kan het moeilijk nog veel lager. Vooral niet omdat we nu gemiddeld onder productiekostprijs blijven steken en steeds meer mijnen gedwongen sluiten. Van de andere kant zag je de volatiliteit op Europese aandelen in 2015 fors toenemen. En ook dat is te verklaren. Er zijn 25% meer particulieren in deze aandelen gesprongen in 2015. Vooral aangespoord door dezelfde analisten en natuurlijk de te lage rente. Reken maar, de volatiliteit zal in 2016 heel hoog blijven. In een vorige blog konden we al lezen dat er 25% minder particulieren in goud en zilver beleggen. Een mooier en duidelijker contrair signaal kan ik mij niet voorstellen. Kom je ook maar heel af en toe tegen. Hier liggen nu kansen.
De downtrend op goud hield in 2015 aan op vooral de alsmaar sterkere USD. Sterke USD is altijd funest voor goud en zilver, grondstoffen, olie en mijnbouw.
De stijging van de USD zie je terug in de daling van goud.
De USD index steeg fors, maar heeft duidelijk moeite met de 100 grens. Dat zou een bodem kunnen zijn. Er komt ongetwijfeld nog een 3e poging op die 100.
Grondstoffen
De activa die de grootste klappen kreeg in 2015 waren de grondstoffen. Je zou denken dat de meest schaarse grondstoffen ter wereld goed moeten blijven liggen. Mis, zo werkt dat niet. Zink en nikkel zijn extreem schaars. De grootste dalers in 2015 waren nikkel en zink met resp. -41% en -29%. Koper -27%. Dan doet goud het nog niet eens zo slecht met -8%. De grondstoffen sector is nu een vechtmarkt geworden waarbij de grotere, zoals BHP en Rio Tinto, de kleintjes uit de markt proberen te drukken. Grondstofprijzen zijn de kanarie in de kolenmijn wat betreft wereldeconomie, en dan men name koper. Met -27% dus aardig op weg. Daling grondstoffen zal ons nog wel even blijven achtervolgen in 2016, want overproductie is niet snel te reduceren. Dit kost de nodige tijd en kan soms jaren duren. Grondstoffen zijn en blijven een onvoorspelbaar wespennest.
Obligaties
Nu de rente nog bijna nul staat en de verwachting van de FED is dat ze de rente een beetje gaan verhogen in 2016, kunnen koersen alleen maar dalen op obligaties. Indien Europa zo blijft aanmodderen zoals ze nu doen, dan gaan we in rap tempo Griekse toestanden (extreem hoge rentes) achterna. Er kan serieus een tijd aanbreken dat Europese staatsleningen opnieuw gaan crashen. We zagen het al een paar keer op Griekenland (2011 en 2015). Het kan zomaar weer gebeuren. Weliswaar staat de ECB altijd weer klaar om onverkochte obligaties op te kopen om de rente te drukken, maar dit kan de ECB bij heel Europa niet aan. Als noord Europa hierop valt, valt dit kaartenhuis om. Dit risico is serieus aanwezig bij de volgende recessie. Alles hangt mede af van hoe goed de Brusselse dictators de janboel bij elkaar weten te houden. Voorlopig trekt Brussel ze zich nergens wat van aan en gaan door met steeds harder met geld smijten. Bezuinigen is voor de belastingbetaler en geldt zeker niet voor deze dictators. Obligaties kunnen dus wel degelijk crashen en de kans erop is alleen maar toegenomen. Helaas zit wel een groot deel van onze pensioenfondsen in obligaties. Maar ook uw spaarrekening bij de bank.
Aandelen
Na 7 jaar onafgebroken groei hebben we nu voor het eerst een vlak jaar achter de rug. Heel veel stijging verwacht ik in 2016 ook niet meer. Hoewel de K/W verhouding nog niet eens echt hoog is met 15 en het dividend rond de 2% a 5% per jaar is ook goed. Met crisis in aantocht zijn defensieve saaie dividend aandelen nog wel een goede keuze voor de langere termijn. Europese veilige dividend aandelen heb ik niet meer gevonden. Ze voldoen niet meer aan de criteria die daarvoor gelden. VS aandelen nog in overvloed. Daarbij is de volatiliteit van de VS aandelen erg laag geworden. De vola op de SPX staat de helft lager dan op de AEX en DAX. Dus voor aandelen moet je echt nog steeds in de VS zijn. Die hebben ook nog eens de USD die niet elke 2 jaar op het punt staat te crashen zoals de EUR. Daarbij hebben VS multinationals niet veel meer met de VS zelf te maken, ze halen hun omzet toch al wereldwijd op.
Wil je wat speculatievers, dan kan Japan een hele goede keuze zijn. Premier Abe heeft Japan tot de rand van de afgrond gebracht. De meeste Japanse multinationals springen nu als kikkers uit het mandje. Ze verplaatsen hun productie nu steeds vaker over andere zuid oost Aziatische landen, zoals Vietnam, Thailand en Indonesië. Ze doen ook steeds vaker overnames in alle delen van de wereld. Ze richten zich niet meer naar binnen toe, zoals we ze kennen, maar treden echt naar buiten. De verwachting is dan ook dat Japan in 2016 een fors oplopende werkloosheid zal kennen. Japanse Nikkei aandelen zijn booming. Maar dan wel de grote multinationals.
China is en blijft een gevaarlijke zone. De schulden in China zijn extreem. Vele malen hoger dan de schulden van de VS, Europa en Japan samen. Hoewel de officiële cijfers daarover nog steeds staatsgeheim zijn. De Chinese economie is geheel op schulden opgebouwd. Ook daar het bekende fenomeen, de economie wordt overeind gehouden door nóg meer schulden. Vooral de huizenmarkt staat nog steeds op instorten in China. Het gevaar voor “harde landing” China is nog steeds niet voorbij.
Tenslotte nog een gouden tip voor aandelen. Ga in ieder geval defensief in de grootst mogelijke multinationals die geen of weinig schulden op de balans hebben. En waarvan de PE (K/W) onder de 15 ligt. Koop in dips en koop per 100 aandelen in ieder geval een long put erbij van één jaar looptijd en een strike van 0% tot maximaal 5% onder de koers. Zo blijf je wel profiteren van het dividend en ben je tevens ingedekt indien de bearmarket zich doorzet. Bij diepe dalingen kun je dan met hefboom winst nemen en doorrollen. Heb je niet de kennis van opties? Blijf dan in 2016 helemaal weg bij aandelen. De aankomende recessie kan nu niet meer opgevangen worden zoals dat in 2009 gebeurde middels renteverlagingen. In zulks kan een recessie overgaan in depressie.
S&P 500 eindigt in 2015 bijna even hoog als het begon.
De AEX kende vooral veel volatiliteit en eindigt in 2015 bijna even hoog als het begon.
Onroerend goed
Dit is de nieuwe bubbel in de maak. Maar nu nog niet meer dan een slappe zak. Het duurt dus nog wel een tijdje voor die op knappen staat. Hierin kun je mooi beleggen middels ETF’s en funds. De van oudsher winkel- en kantoorpanden werden steeds vaker appartementen en woningen. Bovendien leveren dit soort fondsen een stabiel en hoog dividend. Ook hier geldt, koop in de dips na forse beursdalingen en paniek. Die kansen komen er vrijwel zeker.
Spreiding
Spreiding zal in 2016 belangrijker zijn dan ooit tevoren. Vooral omdat de geopolitieke situaties ze hard verslechteren. En eigenlijk is alles heel onzeker geworden. Grote beleggers met gevestigde namen weten het nu ook niet meer. Daarom, spreiden, spreiden en nog meer spreiden. Ik herhaal het nog maar eens. De ideale spreiding is cash, obligaties, aandelen, fysiek goud en zilver, met elk niet meer dan 25% van het totaal.
Maar vergeet niet te kopen als het bloed door de staten stroomt. Dit zal in 2016 echt wel een paar keer voor gaan komen.
VS
De VS staan in 2016 in het teken van de verkiezingen. Vooralsnog staat de extreem linkse democraat Bernie Sanders er goed voor tegenover de extreem rechtse republikein Donald Trump. Hier zien we politiek een ontwikkeling die bij onze tijd past, hoe gevaarlijk ook. Welke het ook wordt, de maatschappij en welvaart in de VS zal drastisch veranderen als het een van deze wordt. Nu zal de soep niet zo heet gegeten worden als opgediend, maar toch, het zegt mij alles over de bevolking die het vertrouwen in de politiek aan het verliezen is. Dit laatste is veel gevaarlijker dan de kandidaten of verkiezingen zelf. Hiermee wordt immers de weg vrijgemaakt voor anarchisme en separatisme.
“Wall Street” is echt iets heel anders dan “Main Street”, ook al wordt dit vaak in een betekenis genoemd. Sterker nog, in de huidige economie hebben deze twee niets meer met elkaar te maken. Anders gezegd, het zal Apple een worst wezen of de Amerikanen nog een iPhone kopen. Dan verkopen ze hun iPhones wel in China. Coca Cola verkoopt frisdrank in 189 landen ter wereld. Als de Amerikanen geen frisdrank meer lusten, merkt Coca Cola niks van. Zo werkt Wall Street.
Politiek
Over beleggen kun je voor het nieuwe jaar best wel wat vage en duidelijke signalen en ontwikkelingen zien. Maar we zijn ook afhankelijk van de politiek die alles weer in de war kan schoppen. Geopolitieke ontwikkelingen zien er bar slecht uit voor 2016. Het werd steeds erger en erger. Maar voor het eerst zien we nu ook heftige verschuivingen in Europa. Brussel zit al met de handen in het haar over Griekenland en de vluchtelingenstroom. Een economische terugval is wel het ergste wat ze nu kan overkomen. Het draagvlak van Brussel valt weg bij de bevolking. Als de armoede nu al voor het 8e jaar op rij blijft toenemen, dan is het gedaan met Brussel. Ik ben ervan overtuigd dat 2016 geheel zal gaan draaien om de Europese politiek, zowel Brussel als landelijk. Meer dan ooit tevoren. Ten eerste is er nog geen begin gemaakt met aflossing staatsschulden. Sterker nog, de schulden namen sinds 2008 met meer dan 30% toe.
De armoede en de wijzigingen in verzorgingsstaat brengen drie grote hoofdstromingen op gang, waarvan we nu het begin al zien. De eerste; het nationalisme neemt fors toe. In veel landen zijn de nationalisten al aan de macht, met name oost Europa, inclusief Polen. Maar ook in Duitsland is het de snelst groeiende stroming, vooral oost Duitsland. Tegelijkertijd zie je het communisme ook hard groeien. Kijk o.a. naar de ophef over het boek van Thomas Piketty. Een bijna letterlijke vertaling van Das Kapital van Karl Marx. Piketty is een Franse econoom gespecialiseerd in ongelijkheid, en zelfs dat staat 1 op 1 gelijk aan Marx. Heel erg in trek bij extreem links en die stroming groeit hard in Europa. Het was overigens Kondratieff die als eerste kon aantonen dat de theorie van Marx niet klopte, waardoor hij zelfs de doodstraf kreeg onder Stalin. Maar 50 jaar later bleek hij wel gelijk te hebben met de ondergang van het communisme wereldwijd. De reden hiervoor was zelfs exact zoals Kondratieff het toen beschreef. Nu is dit gefaalde model weer springlevend. Mensen leren het blijkbaar nooit. Zowel de communisten als de nationalisten willen zich zo niet genoemd worden, maar het zijn wolven in schaapskleren. Het stabiele middenveld van de politiek wordt leeggezogen naar uiterst links en rechts. Iets wat we sinds de 30er jaren niet meer zagen. Er is nog een derde gevaarlijke stroming in opkomst. De islamitische staat. Twee van de terroristen die in Parijs de aanslagen pleegden, kwamen op 3 oktober 2015 als bootvluchteling op Lesbos Europa binnen. Media en politici spreken hier niet graag over, maar zoiets heet wel degelijk “paard van Troje”. Maar omdat men hierover zwijgt wil nog lang niet zeggen dat het zo erg niet is. Buitenlandse media berichten hier wel anders over, waaraan je de groeiende censuur in Europa kunt aflezen. Europa is niet Islamitisch ingericht en dit kan uit die hoek gevaarlijk worden. Kerk en staat zijn immers niet gescheiden binnen de Islam. Islam is een staatsvorm van leven. Het is daarmee ook een staatsconflict en géén geloofsconflict wat velen denken. Het doel van IS is burgeroorlog in Europa. Met aanslagen hoopt men dit te bereiken. Het begin hiervan zagen we al in 2015. Alle drie deze stromingen staan harder tegenover elkaar als ooit tevoren.
De volgende stap is dat de bevolking het vertrouwen in de politiek opzegt. De voedingsbodem van anarchie en separatisme. Hier maken de politici en hun media zich de meeste zorgen over. In Duitsland gaat nog steeds elke nacht wel ergens een asielzoekerscentrum in vlammen op, op z’n minst een poging daartoe. Dus anarchisme en separatisme rukken zienderogen op. Hoe ver rukt het paard van Troje op? Hoe reageert de bevolking hierop? Meer terrorisme welke de drie stromingen nog harder tegen elkaar opzet? Welke van de drie stromingen gaat de overhand krijgen? Hoe gaan we om met de noodzakelijke afbouw van de verzorgingsstaat? Hoe gaan we om met die andere nieuwe maatschappij en welvaart? Is het echt gedaan met het stabiele politieke midden? Kan de huidige politiek deze problemen wel aan? Hoe reageren de markten als schulden niet meer onder controle zijn? Na 2x een bijna crash van onze munt de Euro, komt er nog een 3e? In hoeverre gaan al deze nare ontwikkelingen onze beleggingen bepalen? Vragen waarop geen zinnig antwoord te geven valt. Er is eigenlijk maar één belegging bestand tegen alle mogelijke scenario’s. Fysiek goud en zilver. En dan tussen 20% en 25% van je beleggingen. Niet meer en niet minder. We weten immers nooit wat er precies gebeurt in welk scenario dan ook. Die glazen bol bestaat niet. Dat is de reden om goud en zilver voor maximaal 25% mee te wegen in de spreiding van uw beleggingen. Als het echt akelig fout gaat, vliegt alles en iedereen in goud en zilver. Dit kan niet bijgedrukt worden en de voorraad is beperkt, dus de prijs kan omhoog knallen. Dat is de eeuwenoude eigenschap van edelmetaal. Blijf die omslag voor. Wacht niet tot het te laat is. Dit soort dingen zie je niet aankomen. En misschien valt het allemaal wel mee en krijgen we meer van hetzelfde in 2016. In dat geval zal de inflatie laag blijven en goud en zilver nog wat bodem scharrelen. In dat geval profiteer je dan maar van aandelen, vastgoed of andere activa. Als er ergens geld uit vliegt, vliegt het elders altijd wel weer naar binnen. Ook bodemscharrelaars zullen ooit weer de toppers worden.
Tot slot, iedereen een prettig beleggingsjaar 2016 toegewenst.
Disclaimer: Dit artikel is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.