Al sinds de crash van 2008 zitten we te wachten op hoge inflatie. Geldverruiming in de vorm van QE1, QE2, QE3, QE4 volgden sinds begin 2009. Elke nieuwe QE met steeds meer geld. De laatste is 85 miljard per maand en permanent. Tijdens de eurocrisis kwam Draghi van de ECB daar nog bij met 1.000 miljard extra. Ook de ECB kent een onbeperkt opkoop programma op staatsleningen. Onbeperkte blanco checks voor overheden. De geldhoeveelheid steeg met 300% sinds 2008. Japan maakt het nu helemaal te dol met een QE die groter is dan alle QE’s samen. Waarom krijgen we dan niet die gevreesde hoge inflatie? Vier jaar lang is hoge inflatie door de beste economen voorspeld, en vier jaar lang dalen de prijzen van vastgoed en duurzame goederen. Het algemene prijspeil CPI (consumer price index) kwam nergens boven de 3%. Hoe is dit mogelijk?
Ten eerste waren die QE programma’s een experiment. Niemand wist toen wat het effect zou zijn. Het verschil tussen de grote depressie van de jaren 30 met nu is dat er in de jaren 30 een goudstandaard was. Bernanke werd na Greenspan tot topman van de FED gekozen omdat hij een kenner was van de jaren 30. Hij wist wat er toen fout ging en zou dat nu weten te voorkomen. We leven tenslotte in hetzelfde deflationaire tijdperk nu. Maar het geheel was en blijft een experiment, ook voor Bernanke. Ervaring uit het verleden had men ook niet. Vandaar dat sinds 2008 economen twee richtingen op keken, het inflatie kamp en het deflatie kamp met Robert Prechter voorop. Voorlopig heeft Prechter op alle fronten het gelijk aan zijn kant. Je kunt dus blijkbaar niet ontkomen aan de effecten die een “grote depressie” (ook wel: deflatie periode ofwel Kondratieff winter) met zich meebrengt.
Waarom blijft deflatie dan dreigen?
Dat heeft alles te maken met, wat men in de economie noemt, “tweede ronde inflatie”. Wat gewoon loon- prijsspiraal betekent. Omdat het aanbod op de arbeidsmarkt blijft groeien, dalen de lonen. Personeel wat afvloeit wordt dan vervangen door lagere lonen of helemaal niet meer. Daarnaast blijven er werkelozen bijkomen waardoor het gemiddelde inkomen nog eens extra daalt. Maar dat mes snijdt aan twee kanten. Doordat de lonen blijven dalen kan er ook goedkoper geproduceerd worden. Daarnaast zorgen langdurig dalende grondstofprijzen nog eens voor extra goedkopere productie. Door dalende koopkracht blijven er steeds meer producten onverkocht in de magazijnen liggen, wat men in de economie voorraadopbouw noemt. Ook dit zorgt voor lagere prijzen producten. Je ziet, zoals een loon- prijsspiraal naar boven werkt, zo werkt die loon- prijsspiraal ook naar beneden. En zo komt het dat geldhoeveelheid niet tot hoge inflatie leidt. Jammer voor de Centrale Banken en overheden, maar het is niet anders. Die 1 tot 3 procent inflatie die we de afgelopen 4 jaar zagen, hadden we voor een groot deel te danken aan enorme belastingverhogingen. Zouden we die weg laten, dan hadden we al deflatie in CPI gehad. Maar ook belastingverhogingen kunnen niet onbeperkt doorgaan. We zien nu het effect dat juist dit leidt tot minder inkomsten voor de belasting. We rijden minder na de verhoging benzineaccijns. We drinken minder na de verhoging alcoholaccijns. We kopen minder na de verhoging BTW, en ga zo maar door. Dus dit kunstmatig verhogen van inflatie werkt nu ook niet meer.
Maar er is nog meer.
Naast geldhoeveelheid heb je ook nog de omloopsnelheid. Omloopsnelheid is wel de meest inflatie opdrijvende factor. Dit is de snelheid waarmee geld overgaat van de ene hand in de andere. Dus hoe meer we consumeren, des te meer geld blijft er in omloop. Hierdoor kan de overheid van dezelfde euro in omloop 4, 5 of wel tot 10 keren BTW of accijns vangen binnen een jaar. Omzet die bedrijven maken worden dan uitgekeerd in lonen die op hun beurt weer opnieuw ergens anders omzet genereren doordat je het loon weer consumeert. Omloopsnelheid moet je zien zoals jongleren, balletjes in de lucht houden. Maar als je een gedeelte van je inkomsten gebruikt voor sparen of aflossen schulden, dan stopt de omloop onmiddellijk. Ook dit geeft een extra druk omlaag op de inflatie. Dit is net wat er nu gebeurt. Hoge omloopsnelheid van geld was bijna altijd aanleiding tot hyperinflatie. Ook in de Weimar. Maar dit zie ik nu niet zomaar gebeuren. Het beeld is nu precies andersom. Nu noemde ik de twee belangrijkste factoren die deflatie aanwakkeren, maar er zijn er veel meer. Robert Prechter kwam met een hele lijst. Denk hierbij ook aan het uitblijven van bedrijfsinvesteringen en zo meer. Het gaat bij dit alles niet zozeer of er werkelijk deflatie is, vaak is er lichte algemene inflatie (CPI), maar het gaat erom hoe sterk die deflatoire krachten zijn, die men wil bestrijden.
Tegen dit hele proces valt dus moeilijk te vechten. Het komt gewoon hoe het komt en Centrale Banken blijken opeens geen enkele macht hierover te beschikken. De trukendoos is nu leeg, hoor je de laatste tijd steeds vaker. De rente staat al op bijna nul en de geldhoeveelheid staat al 3 keer zo hoog. Zelfs belastingverhogingen werken nu averechts. De grote bazooka’s van de Centrale banken blijken niet meer dan slappe puddingbuksen te zijn. De trukendoos is nu echt leeg. Overschat de kracht van Centrale banken niet. Tegen deflatie vechten is bijna niet mogelijk. Het is Don Quichot tegen de windmolens. Het harde gelijk van Prechter.
Bovenstaande is de belangrijkste reden dat goud en zilver vanaf 2011 de dalende trend heeft ingezet. Sterke valuta en lage inflatie tot deflatie in duurzame goederen en vastgoed. Het was de uitkomst van het genoemde mislukte experiment. Een veilige haven tegen hoge inflatie of crashende valuta was niet meer nodig. De USD werd zelfs de sterkste valuta, ondanks de meeste QE’s in de VS. De QE’s bleven stromen naar de aandelenmarkt. En dus is het logisch dat het grote overtollige geld ook daarheen stroomt. Hedgefunds, pensioenfondsen en andere institutionelen blijven immers schuiven met de miljarden. Vanaf 2009 steeg de aandelenmarkt dan ook bijna onafgebroken. Nieuwe all time highs zijn alweer gezet, en het blijft gewoon doorstijgen. Natuurlijk, het is een nieuwe bubbel in de maak. Maar wat vooral stijgt zijn de aandelen van multinationals en dan vooral de consumer- non-cyclisch.
Een tweede reden voor de daling van goud is het manipuleren op de futuremarkt en opties daarop. Maar daar moet je niet al te veel op focussen. Uiteindelijk gebeurt precies hetzelfde op olie en andere grondstoffen, rentes, bonds, aandelen en valuta’s. Zodra er ergens een koers wat zwakker komt te staan, staat er meteen een leger investeerders klaar om dit met short nog dieper de grond in de drukken. Omgekeerd gebeurt precies hetzelfde. Dat is tevens de reden voor de hoge volatiliteit die we in alle markten zien tegenwoordig. Wen er maar aan, dit zal altijd zo blijven.
Doordat er geen verband bleek te zijn tussen inflatie en QE’s, was de correlatie tussen goudprijs en QE ook opeens verdwenen sinds 2012. De correlatie met de aandelenmarkt is nog wel intact. Dit is de bevestiging van bovenstaand geschetst beeld. Alles heeft zijn redenen.
Maar het tij voor goud en zilver kan ook zomaar keren.
Wat niet is kan ook zomaar komen. Vooral nu. Een forse devaluatie zoals in 2011 van de Zwitserse Franc, en nu de Japanse Yen, vernietigt wel in een klap 30% van je vermogen. Tenminste, op een spaarrekening. In aandelen zit je daarmee nog wel veilig. Wie zegt dat zulke devaluatie niet zomaar met de Euro kan gebeuren? Je weet het niet. Maar als een valuta 30% devalueert, dan stijgt goud in dezelfde valuta ook 30%. Vandaar de grote run op goud in Japan de laatste maanden.
Al met al wordt de crisis erger en erger. Elke keer als Draghi of het CPB de mond opendoet voor de TV camera’s, dan gaat de economie volgens deze heren weer hard groeien over een half jaar. En dat al vanaf 2008. Gebruiken ze daar een ander soort kalender? Ik weet het niet. Maar dit komt nu wel heel erg ongeloofwaardig over, bijna lachwekkend zelfs.
Het is allemaal heel eenvoudig. Vergeet alle dwaalsporen. Een schuldencrisis los je niet op door steeds MEER schulden. Een kankerpatiënt genees je ook niet door er meer kanker in te stoppen. Dit systeem loopt uiteindelijk vast op de schulden in bovenstaand genoemde deflationaire spiraal. Dan is je geld ook niet meer veilig.
Aan de andere kant, indien er weer groei komt en tevens schaarste op de arbeidsmarkt (waardoor er weer looneisen komen), dan komt al dat bijgeprinte geld wel los in de economie. Ook dan crasht de valuta, zeker met deze geldhoeveelheid. Schaarste op de arbeidsmarkt en hoge looneisen zie ik echt niet meer gebeuren voorlopig. Zeker niet met al die schulden om onze nek. Schulden blijven immers de groei drukken. Goud en zilver beschermt je tegen alle scenario’s. Maar ga niet verder dan 25% hooguit 30% van je vermogen in goud en zilver. Hiermee blijft de veilige balans in evenwicht. Anders gezegd, zakt de munt, dan wordt goud sterker. Omgekeerd stijgt goud dan wordt de munt zwakker. Bovendien creëer je op die manier ook nog eens je eigen persoonlijke goudstandaard. Probeer ook niet de lange termijn te voorspellen. Deze tijd is zo onzeker, en van zoveel factoren afhankelijk, dat dit onmogelijk is. Het kan zomaar alle kanten op gaan. Houd alleen rekening met de verschillende scenario’s en probeer daar een goed gemiddelde in te vinden. Vandaar dat het niet verstandig is om al je geld in edelmetaal of goudmijnaandelen te stoppen. Een goede spreiding is het enige wat je doen kunt. Maar goud en zilver hoort daar zeker in thuis. En je niet gek laten maken door de hoge volatiliteit en indianenverhalen van deskundigen. Goud gaat niet zomaar naar 5000, en ook niet zomaar naar 1000. Wat de waarde van je goud werkelijk wordt, weet je misschien over jaren pas. Als de Euro werkelijk valt, hangt er aan goud en zilver helemaal geen prijskaartje meer.
Hoe alles zich gaat ontwikkelen zal meer afhangen van de overheden dan van de centrale banken en de financiële markten. Het grootste gevaar komt dan ook uit de politieke hoek. Maar daarover in een volgende blog wat meer.
Disclaimer: Artikelen geplaatst door Gerard zijn niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
Al sinds de crash van 2008 zitten we te wachten op hoge inflatie. Geldverruiming in de vorm van QE1, QE2, QE3, QE4 volgden sinds begin 2009. Elke nieuwe QE met steeds meer geld. De laatste is 85 miljard per maand en permanent. Tijdens de eurocrisis kwam Draghi van de ECB daar nog bij met 1.000 miljard extra. Ook de ECB kent een onbeperkt opkoop programma op staatsleningen. Onbeperkte blanco checks voor overheden. De geldhoeveelheid steeg met 300% sinds 2008. Japan maakt het nu helemaal te dol met een QE die groter is dan alle QE’s samen. Waarom krijgen we dan niet die gevreesde hoge inflatie? Vier jaar lang is hoge inflatie door de beste economen voorspeld, en vier jaar lang dalen de prijzen van vastgoed en duurzame goederen. Het algemene prijspeil CPI (consumer price index) kwam nergens boven de 3%. Hoe is dit mogelijk?
Ten eerste waren die QE programma’s een experiment. Niemand wist toen wat het effect zou zijn. Het verschil tussen de grote depressie van de jaren 30 met nu is dat er in de jaren 30 een goudstandaard was. Bernanke werd na Greenspan tot topman van de FED gekozen omdat hij een kenner was van de jaren 30. Hij wist wat er toen fout ging en zou dat nu weten te voorkomen. We leven tenslotte in hetzelfde deflationaire tijdperk nu. Maar het geheel was en blijft een experiment, ook voor Bernanke. Ervaring uit het verleden had men ook niet. Vandaar dat sinds 2008 economen twee richtingen op keken, het inflatie kamp en het deflatie kamp met Robert Prechter voorop. Voorlopig heeft Prechter op alle fronten het gelijk aan zijn kant. Je kunt dus blijkbaar niet ontkomen aan de effecten die een “grote depressie” (ook wel: deflatie periode ofwel Kondratieff winter) met zich meebrengt.
Waarom blijft deflatie dan dreigen?
Dat heeft alles te maken met, wat men in de economie noemt, “tweede ronde inflatie”. Wat gewoon loon- prijsspiraal betekent. Omdat het aanbod op de arbeidsmarkt blijft groeien, dalen de lonen. Personeel wat afvloeit wordt dan vervangen door lagere lonen of helemaal niet meer. Daarnaast blijven er werkelozen bijkomen waardoor het gemiddelde inkomen nog eens extra daalt. Maar dat mes snijdt aan twee kanten. Doordat de lonen blijven dalen kan er ook goedkoper geproduceerd worden. Daarnaast zorgen langdurig dalende grondstofprijzen nog eens voor extra goedkopere productie. Door dalende koopkracht blijven er steeds meer producten onverkocht in de magazijnen liggen, wat men in de economie voorraadopbouw noemt. Ook dit zorgt voor lagere prijzen producten. Je ziet, zoals een loon- prijsspiraal naar boven werkt, zo werkt die loon- prijsspiraal ook naar beneden. En zo komt het dat geldhoeveelheid niet tot hoge inflatie leidt. Jammer voor de Centrale Banken en overheden, maar het is niet anders. Die 1 tot 3 procent inflatie die we de afgelopen 4 jaar zagen, hadden we voor een groot deel te danken aan enorme belastingverhogingen. Zouden we die weg laten, dan hadden we al deflatie in CPI gehad. Maar ook belastingverhogingen kunnen niet onbeperkt doorgaan. We zien nu het effect dat juist dit leidt tot minder inkomsten voor de belasting. We rijden minder na de verhoging benzineaccijns. We drinken minder na de verhoging alcoholaccijns. We kopen minder na de verhoging BTW, en ga zo maar door. Dus dit kunstmatig verhogen van inflatie werkt nu ook niet meer.
Maar er is nog meer.
Naast geldhoeveelheid heb je ook nog de omloopsnelheid. Omloopsnelheid is wel de meest inflatie opdrijvende factor. Dit is de snelheid waarmee geld overgaat van de ene hand in de andere. Dus hoe meer we consumeren, des te meer geld blijft er in omloop. Hierdoor kan de overheid van dezelfde euro in omloop 4, 5 of wel tot 10 keren BTW of accijns vangen binnen een jaar. Omzet die bedrijven maken worden dan uitgekeerd in lonen die op hun beurt weer opnieuw ergens anders omzet genereren doordat je het loon weer consumeert. Omloopsnelheid moet je zien zoals jongleren, balletjes in de lucht houden. Maar als je een gedeelte van je inkomsten gebruikt voor sparen of aflossen schulden, dan stopt de omloop onmiddellijk. Ook dit geeft een extra druk omlaag op de inflatie. Dit is net wat er nu gebeurt. Hoge omloopsnelheid van geld was bijna altijd aanleiding tot hyperinflatie. Ook in de Weimar. Maar dit zie ik nu niet zomaar gebeuren. Het beeld is nu precies andersom. Nu noemde ik de twee belangrijkste factoren die deflatie aanwakkeren, maar er zijn er veel meer. Robert Prechter kwam met een hele lijst. Denk hierbij ook aan het uitblijven van bedrijfsinvesteringen en zo meer. Het gaat bij dit alles niet zozeer of er werkelijk deflatie is, vaak is er lichte algemene inflatie (CPI), maar het gaat erom hoe sterk die deflatoire krachten zijn, die men wil bestrijden.
Tegen dit hele proces valt dus moeilijk te vechten. Het komt gewoon hoe het komt en Centrale Banken blijken opeens geen enkele macht hierover te beschikken. De trukendoos is nu leeg, hoor je de laatste tijd steeds vaker. De rente staat al op bijna nul en de geldhoeveelheid staat al 3 keer zo hoog. Zelfs belastingverhogingen werken nu averechts. De grote bazooka’s van de Centrale banken blijken niet meer dan slappe puddingbuksen te zijn. De trukendoos is nu echt leeg. Overschat de kracht van Centrale banken niet. Tegen deflatie vechten is bijna niet mogelijk. Het is Don Quichot tegen de windmolens. Het harde gelijk van Prechter.
Bovenstaande is de belangrijkste reden dat goud en zilver vanaf 2011 de dalende trend heeft ingezet. Sterke valuta en lage inflatie tot deflatie in duurzame goederen en vastgoed. Het was de uitkomst van het genoemde mislukte experiment. Een veilige haven tegen hoge inflatie of crashende valuta was niet meer nodig. De USD werd zelfs de sterkste valuta, ondanks de meeste QE’s in de VS. De QE’s bleven stromen naar de aandelenmarkt. En dus is het logisch dat het grote overtollige geld ook daarheen stroomt. Hedgefunds, pensioenfondsen en andere institutionelen blijven immers schuiven met de miljarden. Vanaf 2009 steeg de aandelenmarkt dan ook bijna onafgebroken. Nieuwe all time highs zijn alweer gezet, en het blijft gewoon doorstijgen. Natuurlijk, het is een nieuwe bubbel in de maak. Maar wat vooral stijgt zijn de aandelen van multinationals en dan vooral de consumer- non-cyclisch.
Een tweede reden voor de daling van goud is het manipuleren op de futuremarkt en opties daarop. Maar daar moet je niet al te veel op focussen. Uiteindelijk gebeurt precies hetzelfde op olie en andere grondstoffen, rentes, bonds, aandelen en valuta’s. Zodra er ergens een koers wat zwakker komt te staan, staat er meteen een leger investeerders klaar om dit met short nog dieper de grond in de drukken. Omgekeerd gebeurt precies hetzelfde. Dat is tevens de reden voor de hoge volatiliteit die we in alle markten zien tegenwoordig. Wen er maar aan, dit zal altijd zo blijven.
Doordat er geen verband bleek te zijn tussen inflatie en QE’s, was de correlatie tussen goudprijs en QE ook opeens verdwenen sinds 2012. De correlatie met de aandelenmarkt is nog wel intact. Dit is de bevestiging van bovenstaand geschetst beeld. Alles heeft zijn redenen.
Maar het tij voor goud en zilver kan ook zomaar keren.
Wat niet is kan ook zomaar komen. Vooral nu. Een forse devaluatie zoals in 2011 van de Zwitserse Franc, en nu de Japanse Yen, vernietigt wel in een klap 30% van je vermogen. Tenminste, op een spaarrekening. In aandelen zit je daarmee nog wel veilig. Wie zegt dat zulke devaluatie niet zomaar met de Euro kan gebeuren? Je weet het niet. Maar als een valuta 30% devalueert, dan stijgt goud in dezelfde valuta ook 30%. Vandaar de grote run op goud in Japan de laatste maanden.
Al met al wordt de crisis erger en erger. Elke keer als Draghi of het CPB de mond opendoet voor de TV camera’s, dan gaat de economie volgens deze heren weer hard groeien over een half jaar. En dat al vanaf 2008. Gebruiken ze daar een ander soort kalender? Ik weet het niet. Maar dit komt nu wel heel erg ongeloofwaardig over, bijna lachwekkend zelfs.
Het is allemaal heel eenvoudig. Vergeet alle dwaalsporen. Een schuldencrisis los je niet op door steeds MEER schulden. Een kankerpatiënt genees je ook niet door er meer kanker in te stoppen. Dit systeem loopt uiteindelijk vast op de schulden in bovenstaand genoemde deflationaire spiraal. Dan is je geld ook niet meer veilig.
Aan de andere kant, indien er weer groei komt en tevens schaarste op de arbeidsmarkt (waardoor er weer looneisen komen), dan komt al dat bijgeprinte geld wel los in de economie. Ook dan crasht de valuta, zeker met deze geldhoeveelheid. Schaarste op de arbeidsmarkt en hoge looneisen zie ik echt niet meer gebeuren voorlopig. Zeker niet met al die schulden om onze nek. Schulden blijven immers de groei drukken. Goud en zilver beschermt je tegen alle scenario’s. Maar ga niet verder dan 25% hooguit 30% van je vermogen in goud en zilver. Hiermee blijft de veilige balans in evenwicht. Anders gezegd, zakt de munt, dan wordt goud sterker. Omgekeerd stijgt goud dan wordt de munt zwakker. Bovendien creëer je op die manier ook nog eens je eigen persoonlijke goudstandaard. Probeer ook niet de lange termijn te voorspellen. Deze tijd is zo onzeker, en van zoveel factoren afhankelijk, dat dit onmogelijk is. Het kan zomaar alle kanten op gaan. Houd alleen rekening met de verschillende scenario’s en probeer daar een goed gemiddelde in te vinden. Vandaar dat het niet verstandig is om al je geld in edelmetaal of goudmijnaandelen te stoppen. Een goede spreiding is het enige wat je doen kunt. Maar goud en zilver hoort daar zeker in thuis. En je niet gek laten maken door de hoge volatiliteit en indianenverhalen van deskundigen. Goud gaat niet zomaar naar 5000, en ook niet zomaar naar 1000. Wat de waarde van je goud werkelijk wordt, weet je misschien over jaren pas. Als de Euro werkelijk valt, hangt er aan goud en zilver helemaal geen prijskaartje meer.
Hoe alles zich gaat ontwikkelen zal meer afhangen van de overheden dan van de centrale banken en de financiële markten. Het grootste gevaar komt dan ook uit de politieke hoek. Maar daarover in een volgende blog wat meer.
Disclaimer: Artikelen geplaatst door Gerard zijn niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.